AHMED BEY (1806-1855)
Tunus Beyi. Osmanlı egemenliğine karşı çıkmış, ülkesinde Batılılaşma hareketini başlatmıştır.
Hüseynî Hanedanı’nın dokuzuncu beyi Mustafa’nın oğludur. 1837’de babasının ardından Tunus Beyi oldu.
Bu yıllarda Osmanlılar, Viyana ve Aix-la Chapelle kongrelerinden sonra Tunus’ta zayıflayan varlıklarını güçlendirmek ve Tunus’u yeniden denetim altına almak istiyordu. 1830’da Cezayir’i almış olan Fransa ise, Tunus’ta Osmanlı egemenliğini istemiyor, bu nedenle Tunus’a bağımsızlığını koruması konusunda yardımcı oluyordu.
Ahmed Bey, Tunus Beyi olduktan sonra, vergi almaya gelen Osmanlı görevlilerini geri çevirdi. 1845’te Osmanlı yönetiminin Tunus’un bağımsızlığını tanıdığını ilan etti. Bu tanıma, yalnızca kendi beylik dönemi için geçerliydi. Ama Osmanlı kaynaklarında Tunus’a bir hatt-ı şerif gönderildiği konusunda kayıt yoktur. Resmi belgelerde Ahmed Bey, Ahmed Paşa olarak anılmakta, onu izleyen Mehmed ve Sadık beylerden de yine müşir ve paşa olarak söz edilmektedir. Bu durum Osmanlı Devleti’nin Tunus’ u kendisine bağlı saydığını göstermektedir.
1848’den sonra Ingiliz Başkonsolosu Sir Stratford Canning’in aracılığıyla, Osmanlı yönetimi ile Tunus arasında bir uzlaşma sağlandı. Ahmed Bey 1849’da Sahel Valisi Sidi Muhammed ile padişaha armağanlar yolladı. 1854 Kırım Savaşı’nda da Osmanlı ordusuna destek olmak amacıyla 8.500 kişilik bir kıta gönderdi.
Ahmed Bey, Osmanlı egemenliği karşısında bağımsızlığını koruyabilmek için Fransız yardımına bel bağladı. Bu nedenle, İngiltere’nin tüm çabalarına karşın Tunus’ta Fransız etkisi arttı. Yönetimi sırasında bir Batılılaşma hareketi başlattı. 1841’de köle ticaretini yasaklayarak kendi kölelerini serbest bıraktı. 1846’da da İngiltere ve Fransa’nın teşvikiyle ülke içinde kölelik tümden kaldırıldı ve köle çarşısı kapatıldı. Yahudiler üzerindeki baskılar da azaltıldı.
Ahmed Bey eğitimin geliştirilmesi için çaba gösterdi. 1843’te Fransız rahibeleri bir kız okulu açtılar, ardından da bir Fransız rahip erkek okulu açtı. 1845’te her dinden erkek öğrencinin okuyabileceği Saint Louis College adlı bir okul kuruldu. Bu olay, Tunus’ta laik öğretimin başlangıcıydı.
1841-1848 arasında Fransız mühendislere ülkenin haritasını çizdirdi. Kurmaya çalıştığı ordu, Fransız subaylarca eğitildi. Ayrıca, subay yetiştirmek amacıyla bir okul açıldı. Donanma için bir tersane kuruldu ve Porto Forina’da bir liman açıldı.
Ahmed Bey’in reformlar için yaptığı harcamalar, gösterişe düşkünlüğü ile birleşince mali sıkıntılar ortaya çıktı. Sebha Secumi kıyısında yaptırmaya başladığı saray, milyonlar harcandığı halde bitirilemedi. Ağır vergiler halkın yoksullaşmasına yol açtı. 1840’ta Tunus’ta, 1842’de Goletta’da ortaya çıkan ayaklanmalar güçlükle bastırılabildi. Kendisini izleyen beyler zamanında ise Tunus’un iktisadi durumu iyice kötüleşti.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi