ADER, Clement (1841-1926)
Fransız mucit. Havadan ağır bir cismi ilk kez uçurmayı başarmıştır.
4 Şubat 1841’de Muret’de doğdu. Havacılığa küçük yaşlarda ilgi duyarak, önce insanı kaldırabilecek güçte bir uçurtma, Köprü ve Yollar Idaresi’nde çalıştığı yıllarda da bir balon yaptı. Ama asıl amacı, havadan daha ağır bir makineyi uçurabilmekti. Kısıtlı memur geliriyle bu tasarısını gerçekleştiremeyeceğini anlayınca, 1876’da işinden ayrıldı ve Paris’e gitti. Mikrofon gibi, elektrikli haberleşme araçlarına ilişkin çeşitli buluşlarıyla bir süre sonra ihtiyacı olan parayı sağlayabildi. Uzun çalışmalardan sonra, 9 Ekim 1890’da “Eole” adlı uçağıyla gerçekleştirdiği ilk uçuş denemesi, birçokları tarafından başarısız görüldüyse de, bugün havadan ağır bir taşıtla yapılan ilk uçuş olarak kabul edilir. 1891’de “Avion III”le yaptığı deneme ilki kadar ilgi görmedi. 1897’de yapmayı tasarladığı bir üçüncü uçuşu ise, hava koşulları yüzünden gerçekleştiremedi. Bütün bunların yanı sıra, devletten beklediği ilgi ve yardımı göremeyen Ader, bir daha hiç uğraşmamak üzere bu tasarısından vazgeçti. 5 Mart 1926’da Toulouse’da öldü.
Ader’den önce de, havadan ağır bir cismi uçurma yöntemleri araştırılmıştı. 1870’lerde Penaud’nun birkaç metre uçabilen maket kuşu, belli bir hızla giden eğik yüzey üzerine havanın yaptığı etkiyi anlayabilmek açısından yararlı oldu. Havada yeterli hıza ulaşmayı sağlayacak güçte, hafif bir motorun keşfedilmemiş olması, bu konuda başarıya ulaşılmasını uzun yıllar olanaksız kıldı. 1884’te Fransız Goupil, buhar motorunu hava taşıtında kullanmayı tasarladı. Aynı düşünceden yola çıkan Ader, rüzgâr tanrısı Aeolus’ tan esinlenerek “Eole” adını verdiği uçağını buhar gücüyle çalıştırdı. Kanat yapısı bir yarasanmkini andıran bu araçla havalanarak 50 m sonra yere indi. Bazı gözlemciler uzun süre, bu denemenin uçuştan çok bir havalanış olduğunu öne sürerek Ader’in başarısını küçümsediler. Gerçekten de, bu uçuşun başıboş ve kontrolsüz bir havalamştan öteye gidememesinde en büyük etken buhar moturunun yetersizliğiydi. Bu anlamda ilk gerçek uçuş, benzin motorunun geliştirilmesinden sonra, Wilbur ve Orville Wright’ın 1903’te giriştikleri denemedir. Ader’in denemesi ise, havadan ağır bir makinenin de havalanabileceğini kanıtlaması açısından uçakçılık tarihinde önemli bir aşama olarak yer almıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi