ACHESON, Dean (1893-1971)
ABD’li devlet adamı. Soğuk Savaş politikalarının önde gelen uygulayıcı-larındandır.
11 Nisan’da Connecticut’ta doğdu, 12 Ekim’de Maryland’de öldü. Babası Connecticut piskoposuydu. Yale ve Harvard üniversitelerinde hukuk öğrenimi gördü. 1917’de evlendi,üç çocuğu oldu. I. Dünya Savaşı sırasında ABD donanmasında görev aldı. 1921’de Washington’da bir hukuk bürosunda çalışmaya başladı. 1933’te maliye bakan yardımcısı oldu. Sadece beş ay süren bu görevinden sonra 1941’de Dışişleri Bakanlığı İktisadi İşler Dairesi başkanlığına getirildi.1945’te ABD dışişleri bakan yardımcısı oldu.
II. Dünya Savaşı sonrası Soğuk Savaş döneminde ABD dış politikasını yönlendiren kişilerden biri olmuştur. ABD’nin Ortadoğu’daki çıkarlarını korumak için hazırlanan Truman Doktrini’nin ve Marshall Planı’mn uygulayıcılarındandır. Truman Doktrini çerçevesi içinde Türkiye ve Yunanistan’a acil askeri ve ekonomik yardım yapılması öngörülüyordu.
1949’da Truman’ın başkanlığı sırasında dışişleri bakanı oldu. Sovyetler Birliği ve öteki sosyalist ülkelere karşı Batı ittifakının oluşturulmasını savundu, bu amaçla NATO’nun kurulmasına öncülük etti.
Senatör McCarthy’nin başkanlığını yaptığı “Amerika’ya Karşı Çalışmaları Araştırma Komitesi” nin, birlikte çalıştığı insanlarla ilgili soruşturma yapmasına karşı çıkınca McCarthy’ci kesimlerin tepkisini çekti. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Kore Savaşı’ na katılmasından sorumlu tutuldu ve istifasını isteyen bir kamuoyu oluşturuldu. Ama Başkan Truman, Acheson’u destekleyerek görevde kalmasında ısrar etti.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin ABD tarafından tanınmaması, Çan Kay-Şek yönetimine ve Çin Hin-di’ndeki Fransız sömürge yönetimine yardım edilmesi gibi kararların alınmasında etkili oldu. 1954’te dışişleri bakanlığından ayrıldıktan sonra özel işlerinin yanı sıra devlet başkanlarına danışmanlık yaptı. 1964’te Kıbrıs sorununun çıkmaza girmesi üzerine ABD devlet başkammn temsilcisi olarak Cenevre’de yapılan görüşmelere katıldı. “Acheson Planı” adıyla anılan önerilerinin arasında Kıbrıs’ta Türkiye’ye üs verilmesi de vardı.
Dışişleri bakanlığı yaptığı yılları değerlendiren Present at the Creatiorı: My Years in the State Department adlı kitabı 1970 yılında tarih dalında Pulitzer Ödülü’nü kazandı.
• YAPITLAR: A Democrat Looks at His Party, 1955,“Bir Demokrat Partisini Değerlendiriyor”); A Citizen Looks at Congress, 1957, (“Bir Vatandaş Kongreyi Değerlendiriyor”); Power and Diplomacy, 1958 (“Güç ve Diplomasi”); Morning and Noorı, 1958,(“Sabah ve Öğle”);Present at the Creation: My Years in the State Department, 1969, (“Başlangıç: Dışişleri Bakanlığında Yıllarım”).
• KAYNAKLAR: B. McGeorge (der), The Pattern of Responsibility, 1952; W. Reıtzel ve diğerleri , United States Foreign Policy 1945-1955, 1956.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi