ACONTIUS, Jacobus ( ? -1565)
İtalyan düşünür. Aristoteles mantığını yeni bir yorumla tanrıbilime uygulamıştır.
16. yy başlarında Taranto’da doğdu. Yaşamı, ilk gençlik dönemi, ailesi ve öğrenimi konusunda kesin bilgi yoktur. Kimi kaynakların bildirdiğine göre, çağdaşı bilgeler gibi Acontius da serüvenlerle dolu gezilere çıkmış, reform olaylarından etkilenerek İtalya’dan göç etmiştir. Önce Bâle’a sonra da yapıtlarının çoğunu yayımladığı Strasbourg’a yerleşti. Ardından İngiltere’ye gitti. Orada kendisine savaş tekniği konusunda yazdığı kitaptan ötürü kraliçe buyruğuyla mühendislik aylığı bağlandı.
Reformcu bir Protestan olan Acontius’a göre mantık, gerçeği bulma ve başkalarına bildirme öğretisidir. Bu öğretinin başlıca dayanağı da yöntemdir. Yöntem, “gerçeği arama, bilgiyi sağlayan verilerin edinilmesini izleme, kazanılan bilgiyi başkalarına aktarma yoludur.”
Bilgiyi sağlayan, onu biçimlendiren ve ona bütünlük, geçerlik kazandıran yöntemdir. Bilgi edinmenin iki yolu vardır: Biri ilk gereç niteliğinde olan olayların algılanması, öteki de olaylar arasındaki neden sonuç bağlantısının bilinmesi. Bu işlemleri denetleyen yöntem iki bölümlüdür. Birincide derin araştırma, olayların kaynağına, kurucu öğelerine varma, İkincide ise “gösterme”, ortaya koyup açıklama sözkonusudur.
Derin araştırma, nedenlerle sonuçları kavramaya ve aralarındaki bağlantıyı bulmaya yarayan matematiğe özgü bir çözümlemedir. Bu işlem doğuştan bilgiler için de geçerlidir.
Acontius her alanda kullanılabilecek olan çözümleme yöntemim tanrıbilim konularını içeren Stratagematum Satarın Lvre Octo (“Sekiz Kitapta Şeytanın Oyunları) kitabında uyguladı. İleri sürdüğü düşünceleri kanıtlamada, önce amacını açıklar, sonra genel ilkelerle bu amaç-düşünce arasındaki bağlantıyı kurar. Böylece, neden-sonuç ilişkisini bulur.
Acontius’un, kendinden sonra gelenler üzerinde etkisi uzun sürdü. Onun düşüncelerini benimseyenler yaratıcı, bağımsız, üstün bir bilge olduğunu, tanrıbilimi ve mantık alanında yenilikler getirdiğini ileri sürdüler. Özellikle yazı dili konusunda Orta Çağ’ın ağır, sıkıcı anlatımını bırakıp akıcı, kolay anlaşılır, yalın bir söyleyişi olduğu görüşünü savundular. Ona karşı çıkanlar ise tanrıbilim alanında aşırılığa vardığını, alışılmış yoldan çıkıp genel ilkelere aykırı davrandığını ortaya atarak yapıtlarım acı bir dille eleştirip yerdiler. Bütün olumlu, olumsuz eleştirilere karşın Acontius, mantık alanında, çağdaş çözümsel yöntemin ilk uygulayıcılarından sayılır.
• YAPITLAR: Artium ac Scientiarum Ratione, 1558, (“Sanatların ve Bilimlerin Yöntemi”); Jacobi Acontii Tridentini de Methode, 1558, (“Jacobus Acontius’un Yöntem Üstüne Üç Görüşü”); Stratagematum Satanae Libre Octo, 1565, (“Sekiz Kitapta Şeytanın Oyunları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi