ADENAUER, Konrad (1876-1967)
Alman siyaset adamı. Federal Alman Cumhuriyetinin kuruluşunda önemli rol oynamış, 1949-1962 arasında başbakanlık yapmıştır.
5 Ocak 1876’da Köln’de doğdu, 19 Nisan 1967’de Rhöndorf’de öldü. Rheinland’lı varlıklı bir ailenin oğludur. Babası devlet memuruydu. Freiburg, Münih ve Bonn üniversitelerinde hukuk ve siyasal bilimler eğitimi gördü. Köln’de Merkez Parti’nin yerel yöneticilerinden olan tanınmış bir avukatın yanında çalışmaya başladı. Alman Katolikleri tarafından kurulmuş olan Merkez Parti, Köln çevresinde en etkili siyasi güç niteliğindeydi. Bu parti içinde görev alan Adenauer, kısa zamanda partinin önde gelen kişileri arasına girdi. 1906’da Köln Belediye Meclisi’ ne seçildi, 1917’de de belediye başkanı oldu. 1920’de Prusya Devlet Şurası’na seçildi. 1928’de şura başkanı oldu. 1933’te Naziler tarafından görevinden alındı ve 1933-1934 arasında iki kez tutuklandı.
Almanya, II. Dünya Savaşı bittikten sonra ABD, Fransa, İngiltere ve Sovyetler Birliği’nin askeri denetimi altına girdi. Adenauer, Amerikan askeri güçlerinin isteği üzerine yeniden Köln belediye başkanı oldu. Bombardımandan yıkılmış kentin onaranına başlayacağı sırada, İngiliz askeri yöneticisi tarafından, siyasi olarak yetersiz olduğu gerekçesiyle görevinden alındı.
Hıristiyan Demokrat Parti’nin oluşumu
Bu sırada örgütlenme çalışmaları süren Hıristiyan Demokrat Birliği’nin kurucuları arasında yer aldı. Protestanlar’la Katolikler’in mezhep ayrılıklarım bir yana bırakarak birleştikleri bu parti, Hıristiyan düşüncesinin hükümette temsil edilmesini amaçlıyordu ve Katolik Kilisesi ile Alman iş çevreleri tarafından da destekleniyordu. Parti, kısa zamanda Müttefikler’in denetimindeki bölgelerde güçlenmeye başladı. Adenauer, 1945’te, partinin yerel örgüt başkanı, 1946’da İngiliz Bölgesi başkam, 1949’da da genel başkanı oldu.
Sovyetler Birliği ile diğer üç müttefik arasında çıkan görüş ayrılıkları sonucu, Sovyetler Birliği ortak yönetimden ayrılınca, ABD, Fransa ve İngiltere kendi bölgelerinde bir Alman Cumhuriyeti kurulmasına karar verdi. Adenauer, oluşturulan Kurucu Meclis’in başkanlığına getirildi ve kurulacak federal cumhuriyet için hazırlanan geçici anayasa çalışmalarına katıldı. 1949’da yapılan ilk seçimlerde Hıristiyan Demokrat Birliği çoğunluğu elde etti ve Adenauer başbakan seçildi. 1953, 1957 ve 1961 seçimlerinde de çoğunluğu sağlayarak başbakanlık görevini sürdürdü.
Siyasi ve iktisadi görüşleri
Adenauer’in siyasi görüşleri Katolik öğretisinden etkileniyordu. Sosyalizme karşıydı. “Eşitlikçi toplum” kavramına, “meşru önderliğin” ortaya çıkamayacağını öne sürerek karşı çıktı. Savunduğu toplumsal yapı, yasaların denetimi altında bireyciliğin geliştirilmesi doğrultusundaydı. Devlet, yurttaşlara yasaların koruyuculuğu altında bağımsız düşünsel ve ekonomik gelişimleri için tüm olanakları sağlamalıydı.
İktisadi alanda liberalizmi savunuyor, devlet müdahalesine karşı çıkıyordu. Parti programıyla
Adenauer’in kişisel görüşleri tam anlamıyla denk düşmüyordu. Çelişki doğduğu zaman Adenauer hem parti başkam, hem de hükümet üyesi olarak geri plana çekilmeyi ve müdahaleci olmamayı yeğliyordu. Bunun, ülke birliğini sağlamak ve Almanya’yı Avrupa’ da güçlü bir yere oturtmak için gerekli olduğunu düşünüyordu.
Dışişleri bakanlığını da üstlenen Adenauer, özellikle dış ilişkilerde etkin bir rol oynadı. Avrupa’da sosyalizmin gelişmesini, Batı dünyası ve onun değerleri için gerçek bir tehdit olarak görüyordu. Sosyalist sistem ile barış içinde bir arada yaşanamayacağım söylüyor, oradan gelecek herhangi bir askeri saldırıya karşı hazırlıklı olunması gerektiğini savunuyordu.
Almanya’nın NATO’ya girmesi için yoğun çaba harcadı. Ayrıca bir Avrupa savunma örgütü kurulmasını gerekli gördü. Almanya’yı Avrupa birliğine eşit haklarla sokabilmek, bir yandan iktisadi kalkınmasını sağlarken, öte yandan ordusunu yeniden kurabilmek için batılı ülkelerle bir uzlaşma politikası güttü. Özellikle Fransa Devlet Başkanı de Gaulle ve ABD Dışişleri Bakanı John Foster Dulles ile iyi ilişkiler kurdu.
1962’de, yaşlandığı için istifa etti. Başbakanlık görevini II. Dünya Savaşı sonrası Alman “ekonomik mucizesi”ni gerçekleştiren kişi olarak bilinen Ekonomi Bakanı Ludwig Erhard üstlendi. 1966’da parti başkanlığından da istifa eden Adenauer, bir yıl sonra öldü.
• YAPITLAR: Erinnenmgen, (“Anılar”) 4 cilt, 1965-1968.
• KAYNAKLAR: R. Morsey, K.Repgen (der.), Adenauer-Studien, 1971; P. Weymar, Konrad Adenauer, 1955.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi