Rusya’da Serfliğin Kaldırılması
19. yy’ın ortasında nüfusu 70 milyon olan Rusya’da 28 milyon köylü, toprağa ve 250.000 soylu toprak sahibine bağlı (serf ya da toprak kölesi) olarak yaşıyordu.
18. yy’m sonundaki büyük köylü ayaklanmaları, 19. yy’m başında, ilk kez ülke çapında toprak sorunlarının tartışılmasında önemli bir etken olmuştu. 1803’te ve 1842’de çıkarılan yasalarla, serflere, sahipleri kabul ettiği takdirde, özgürlüklerini satın alma olanağı tanındı. 1841 ’de serflerin ailelerinden ayn satılmaları yasaklandı ve 1838 – 1842 arasında devlet topraklarında çalışan serflere özgürlükleri verildi.
19. yy’ın ikinci yarısında, sanayileşmenin hızlanmasının, dünya pazarları için tahıl üreten güneyli toprak sahiplerinin ücretli işgücünü yeğlemesinin ve kentlerde gelişen demokratik hareketlerin baskısıyla Çar II. Aleksandr, 3 Mart 1861’de serfliğin yasal olarak kaldırıldığını ilan etti. Yasanın ilanından, uygulanmaya başladığı 1863’e değin 2.000 köylü ayaklanması oldu.
Rusya, Avrupa ülkeleri arasında, serfliğin yasal olarak en geç kaldırıldığı ülkedir. Serfliğin kaldırılmasıyla Rusya tarımında feodal üretim ilişkilerinin çözülme ve kapitalist üretim ilişkilerinin gelişme süreçleri hızlanmıştır. Bu dönemde, toprak alım satımı yoğunlaşmış, 1861 – 1916 arasında, soylulara ait 1.205 milyon dekar toprağın 326 milyon dekarı, tüccar, zengin köylüler (kulak) ve serfler tarafından satın alınmıştır. Tarımda pazar ilişkileri gelişmeye başlamış,pazar için üretim artmış veyeni tanm tekniklerinin kullanımı yaygınlaşmıştır. Serfliğin kaldırılmasını izleyen dönemde, “kurtuluş bedeli”ni ve ağır vergi yükünü ödeyemeyen ve pazar için üretim sürecindeki rekabete dayanamayan-köylülerin bir bölümü, topraklarını yitirerek kentlere göç etmiş, böylece sanayi için ucuz işgücü kaynağı oluşturmuşlardır. Soylular sınıfı ise, ücretli işçi kullanan tüccar-sanayici ve zengin köylüler karşısında gücünü yitirmeye başlamıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi