ABBT, Thomas (1738-1766)
Alman ahlakçı. Ahlakın us ilkelerine dayanması, toplum eğitiminde uygulamaya elverişli olması görüşünü savunmuştur.
Ulm kentinde doğdu, Bucklesurg’da öldü. Ortaöğreniminden sonra Bâle Üniversitesinde tanrıbilım öğrenimi gördü. Din konularına karşı duyduğu kuşku nedeniyle felsefe ve tarih öğrenmeye başladı. Çağının düşüncelerini daha iyi izleyebilmek için İngilizce, Fransızca öğrendi. 1760’ta Frankfurt Üniversitesi’nde felsefe, 1761 ’de Rinteln Üniversitesi’nde matematik okuttu. Felsefe ve sanat olayları açısından doyurucu bulmadığı bu kentten sıkılarak Berlin’e gitti. Flume, Shaftesbury, daha sonra Leibniz ve Woli gibi akılcı bilgelerin yapıtlarım inceledi. Sallustus ve Tacitus üzerinde çalıştı. Yazın alanında, daha çok Lessing’le ilgilendi. Mendelssohn ve Nicolai ile tanıştı. 1763’te Güney Almanya, İsviçre ve Fransa gezisine çıktı. Fernev’de Voltaire ile karşılaşan düşünür, kral divanında danışmanlık ve Protestan ruhani meclis üyeliği, eğitim enstitüsü müdürlüğü yaptı.
Abbt felsefeye, Prusya Yedi Yıl Savaşı’nı konu edinen küçük kitabıyla, ulus yönetimi sorunlarına çözüm arayarak girdi. Ona göre yurt sevgisi yönetimin biçimine bağlı değildir. Cumhuriyet yönetimini tutanlar gibi monarşi yanlılarının da ülkelerini, uluslarını sevmeleri gerekir. Yedi Y’ıl Savaşı’nda krala bağlı kalınmalıydı. Stoacı anlayışa dayalı bir Hıristiyan inancının benimsenmesi, bu inançla yurt ve ulus uğrunda ölüme seve seve gidilmesi kaçınılmazdı. Abbt bu küçük yapıtında ileri sürdüğü düşüncelerle Prusya ulusçuluk ülküsünün kurucusu sayılır.
Abbt’a göre ahlakın ilkeleri, toplum düzenine, görev aşamalarına dayalı uygulamalara elverişli bir yapıda olmalıdır. Bu nedenle ahlakın kaynağı duygu verileri değil us ilkeleridir. Kişiyi yöneten, ona toplumun bütünü içuıde özel bir yer kazandıran anlayış gücü, duygu verilerine dayanan bir düşünme erkinden daha üstündür. Erkek kadına oranla daha güçlü, daha etkindir. Kadının başlıca özelliği erkeğine, işine, çocuğuna bağlılığında görülür. Erkeğin buyurucu, yönetici gücü ve yeteneği karsısında kadın uysal ve edilgendir. Toplumu oluşturan bireyler değişik başarı aşamalarına göre nitelenir. En üstün ; aşamada askerler, İkincisinde Hıristiyanlık’a gönül verenler, ücüncüde görevliler (memurlar), yazarlar, sanatçılar, din adamları bulunur. Bilginin önemi eğitici, aydınlatıcı, geliştirici olmasına bağlıdır. Bilgi, toplumu, bireyleri eğitmek içindir ve bu nedenle de uygulamaya elverişli bir nitelik taşımalıdır.
• YAPITLAR: Geschichte des menschlichcn Geschlechts, 1766, (“İnsan Soyunun Tarihi”); Vermischte Schrıften, 1768, (“Derlenmiş Yazılar”); Vom Tode fiirs Vaterland, 1768, (“Yurt İçin Ölüm”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi