Friedrich Fröbel (1782-1852)
Alman, eğitimci. Anaokullarının kurucusudur.
Friedrich Fröbel, 21 Nisan 1782'de Almanya'nın Oberweißbach kasabasında doğmuş ve 21 Haziran 1852'de öldüğü Bad Liebenstein, Almanya'da yaşamış olan bir Alman eğitimcidir. Fröbel, modern okul öncesi eğitimin kurucusu olarak bilinir ve "kindergarten" (anaokulu) terimini ortaya atan kişidir. Eğitimdeki en önemli katkısı, çocukların doğasına uygun, oyun ve keşif yoluyla öğrenmelerini teşvik eden eğitim yöntemleridir.
Fröbel'in eğitim felsefesi, çocukların oyun aracılığıyla öğrendikleri ve gelişimlerinin doğal bir süreç olduğu fikrine dayanır. Ona göre, eğitim, çocukların içsel potansiyelini ortaya çıkarmalı ve onların yaratıcı enerjilerini desteklemelidir. Fröbel, çocukların öğrenme sürecinde doğrudan deneyimlerin ve etkileşimlerin önemine inanıyordu.
Fröbel'in Anaokulu Yaklaşımının Temel İlkeleri
Oyun ve Keşif: Çocuklar oyun aracılığıyla öğrenirler. Oyun, çocukların duygusal, sosyal, fiziksel ve zihinsel gelişimlerine katkıda bulunur.
Doğaya Saygı: Fröbel, çocukların doğayla etkileşim içinde olmalarını ve doğal dünyayı keşfetmelerini teşvik etti.
Kendiliğindenlik: Çocukların kendi ritimlerinde ve ilgi alanlarına göre öğrenmeleri gerektiğine inanıyordu.
Yaratıcılık ve Sanat: Fröbel, çocukların sanatsal ifadelerini ve yaratıcılıklarını geliştirmelerini destekledi.
Fröbel'in kurduğu anaokulları, bugün bile dünya çapında birçok okul öncesi eğitim programının temelini oluşturan ilkeler üzerine kurulmuştur. Onun eğitim felsefesi, çocuğun bütünsel gelişimini desteklemeye odaklanır ve bu yaklaşım, modern eğitim teorileri ve uygulamaları üzerinde derin bir etki bırakmıştır.
Yaşamı
Friedrich August Fröbel 21 Nisan 1782’de Thüringen’de Oberweissbach’ta doğdu, 21 Haziran 1852’de Marienthal’de öldü. Babası bir rahipti. Dokuz aylıkken annesi ölünce çocukluğu yalnızlık içinde geçti.
On yaşında, öğrenim için kendisine yakınlık gösteren ve parasal yönden de yaıdım eden amcasının yanına gitti. On beş yaşında bir ormancının yanında çıraklığa başladı. Doğa ile yakın ilişkisinin de etkisiyle felsefi bir arayış içine girdi. Bu arayış onu düzenli bir öğrenim yapmaya yöneltti. Jena Üniversitesi’nde tıp öğrenimi gören ağabeyinin yanma giderek bir süre dışardan dersleri izledi. Çağın ünlü filozofları Fichte ve Schelling’in düşüncelerine yakınlık duydu.
Maddi güçlükler nedeniyle köyüne dönmek zorunda kalan Fröbel, dört yıl süren bir arayış döneminin sonunda mimar olmaya karar vererek Frankfurt’a öğrenim görmeye gitti. Orada İsviçreli eğitimci J. H. Pestalozzi’nin yöntemiyle eğitim yapan bir deneme okulunun müdürü olan Anton Grüner’le tanıştı. Fröbel’in bir eğitimci olabilecek yeteneğe sahip olduğunu düşünen Grüner ona okulda öğretmenlik görevi verdi. Fröbel, bu görevi süresince bir yandan Pesta-lozzi ilkelerini inceledi, diğer yandan da eğitim alanında kendi görüşlerini geliştirdi. Frankfurt’ta üç yıl kaldıktan sonra, araştırma yapmak için İsviçre’de Pestalozzi okullarının merkezi olan Yverdon’a gitti. 1808-1810 arasında orada Pestalozzi eğitim sistemini öğrendi. 1811 ’de üniversite öğrenimi için Göttingen’e gitti. Göttingen’de ancak bir yıl kadar kalan Fröbel, mineraloji alanında ününü duyduğu Prof. Weiss’dan öğrenim görmek üzere Berlin’e taşındı. Berlin Mineraloji Müzesi’nde onarım ve bakım asistanlığı yapmaya başladı. 1813’te Napoleon ordusuna karşı Prusya ordusunda çarpıştı. Orduda, ileride yakın çalışma arkadaşları olacak olan Langethal ve Middendorf’la tanıştı. Berlin’de kaldığı dört yıl süresince temel uğraş alanı olan mineralojinin yanı sıra, eğitim alanındaki çalışmalarını da sürdürdü. Eğitimde köklü bir reform yapılmasının gerektiğini düşünüyordu. Bu amaçla Plamann Pestalozzi okulunda öğretmenlik yaptı ve çocuk doğasını inceledi.
Eğitim konusunda ilk çalışmaları
Friedrich Fröbel, 1816'da eğitim alanında çalışmaya karar verdi ve beş yeğeninin eğitimini üstlenerek Griesheim köyünde bir okul kurdu. Bir yıl sonra okulu Keilhau'ya taşıdı ve burada öğrenci sayısını altmışa kadar çıkararak başarılı bir okul işletti. Bu dönemde ünlü eseri "Die Menschenerziehung" (İnsanın Eğitimi) adlı kitabını yazdı. Ancak, yenilikçi eğitim yöntemleri nedeniyle eleştirildi ve ihbar edildi. Müfettişin olumlu raporuna rağmen, okulun itibarı zedelendi ve öğrenci sayısı hızla düşerek okul kapandı.
1832'de İsviçre'ye giden Fröbel, çeşitli okullarda çalıştı ve öğretmen kurslarına katıldı. 1835'te Burgdorf Yetimhanesi'nin yöneticisi oldu ve Comenius'un anaokulu görüşlerini benimsedi. Küçük çocuklar için erken eğitimin önemine inandı. 1837'de Almanya'ya dönerek Blankenburg'da ünlü anaokulunu (Kindergarten) kurdu. Ayrıca, öğretmen yetiştirmek için bir yatılı okul ve eğitim materyalleri üretmek için bir atölye kurdu. 1843'te "Menschenerziehung" kitabına eşlik eden bir oyun ve şarkılar koleksiyonu yayımladı.
Mali sorunlar nedeniyle anaokulu yedi yıl sonra kapandı. Fröbel, Almanya'nın çeşitli bölgelerinde anneler ve kadın öğretmenler için konferanslar verdi. 1849'da Saxe-Meiningen'e yerleşti ve Barones Berthe von Marenholz-Bülow'un desteğiyle Marienthal'de bir okul kurdu. Çalışmaları başarıyla devam ederken, yeğeninin Prusya'daki devrimci faaliyetleri nedeniyle yanlış anlaşılma sonucu 1851'de Prusya Eğitim Bakanlığı anaokullarını kapattı. Bu olayın yarattığı üzüntü, Fröbel'in bir yıl içinde ölümüne yol açtı.
Fröbel, Pestalozzi'nin izleyicisi olarak yaparak ve yaşayarak öğrenme yöntemlerini benimsemiş, Herbart ve Rousseau'nun eğitim anlayışlarından etkilenmiş, Comenius'un erken çocukluk eğitimi görüşlerine dayanan bir eğitimciydi.
Eğitim felsefesi
Friedrich Fröbel'in düşünce sistemi, felsefeden eğitim felsefesine, eğitim psikolojisine ve eğitim teknolojisine doğru uzanan bir gelişim çizgisi izler ve giderek daha somut hale gelir. Ancak, Fröbel'in temel felsefesi çok net tanımlanmış veya kolay anlaşılabilir değildir. Bununla birlikte, "birlik", "süreklilik" ve "bağlantılılık" gibi kavramları tanımlamaya ve bunları eğitimle bağdaştırmaya çalışmıştır.
Fröbel’in Felsefi Temelleri
Fröbel'e göre, evrende kusursuzluk, bütünlük ve süreklilik niteliklerini toplayan birincil varlık Tanrı’dır. Tüm diğer varlıklar, içlerinde barındırdıkları gelişim ve bütünleşme enerjisiyle belirli bir sıra içinde yer alırlar. Düşünce ve beden birleşir, birlikte gelişirler. Her şey yatay olarak bütünleşir ve dikey olarak gelişir, bu süreç süreklilik gösterir. Bu devinimin en değerli ve en üst düzeydeki örneği insandır.
İnsan Gelişimi ve Eğitim
İnsan, doğumdan itibaren kesintisiz bir şekilde bebeklik, çocukluk, gençlik, olgunluk ve yaşlılık evrelerinden geçer. Her evrede, o dönemin gerektirdiği düşünsel güç ve bedensel yetenekler gelişir. Eğitimcilerin görevi, insanın içindeki bu doğal gelişim eğilimini desteklemektir. Fröbel’e göre, bu süreci hızlandırmanın ve kolaylaştırmanın başlıca yolu, çocuğun hem düşüncede hem de harekette etkin ve yaratıcı olmasını sağlamaktır.
Örneğin, çocuk giysilerin varlığını ve işlevini anlayarak ve kendi kendine giyinerek düşünsel ve bedensel gelişim sağlar. Giysileri tanımak, çizmek, yapmak, giymek ve çıkarmak gibi etkinlikler, bu sürecin özümsemesini sağlayan kaçınılmaz adımlardır. Öğrenci öğrenme sürecinde etkin olmadıkça, bu bilgileri özümseyemez.
Yaratıcılığın Önemi
Fröbel için yaratıcılık, Tanrı’nın birincil niteliğidir ve insanı da kendisinin örneği olarak yaratmıştır. İnsan, gelişim ve yaratıcılık yoluyla Tanrı'ya benzemeye çalışmalıdır. Eğer eğitim insana değer katacaksa, bu eğitimin yaratıcılığı artıracak şekilde örgütlenmesi gerekir. Bu, öğrencilerin hem entelektüel hem de pratik becerilerde etkin ve yaratıcı olmalarını teşvik eder.
Toplumsallaşma ve Doğal Çevre
Fröbel’in eğitimde "toplumsallaştırma" amacı, onu Pestalozzi, Herbart ve Rousseau gibi çağdaşlarından ayırır. Rousseau gibi, Fröbel de çocuğun doğal çevrede eğitilmesini savunur, ancak bu doğal çevreye toplumu da ekler. Adalet, kendini denetleme, alçakgönüllülük ve doğruluk gibi değerlerin toplumsal uygulama ile öğretilebileceğine inanır. Bu nedenle, kaldırma, kazma, çekme ve taşıma gibi etkinliklerin birlikte yapıldığı toplu çalışmalar geliştirmiştir.
Fröbel'in eğitim felsefesi, çocuğun içsel potansiyelini ortaya çıkarmayı, yaratıcılığı teşvik etmeyi ve toplumsal değerleri öğretmeyi amaçlar. Bu yaklaşımlar, modern eğitim teorileri ve uygulamaları üzerinde derin bir etki yaratmış ve Fröbel’i okul öncesi eğitimin önemli bir öncüsü haline getirmiştir.
Eğitim yöntemi
Friedrich Fröbel’in eğitim yöntemi, en gelişmiş biçimini Blankenburg’daki anaokulunda almıştır. Burada eğitim, şarkı, hareket, rol yapma ve üretim gibi çeşitli faaliyetler aracılığıyla yürütülüyordu. Örneğin, bir öykü anlatıldığında bu öyküye eşlik eden şarkılar söylenir, hareketlerle canlandırılır ve çizimler veya çamur heykellerle görselleştirilirdi. Eğitimde çamur, tuğla, kum, tahta, kâğıt gibi malzemeler önemli araçlardı. Ayrıca, Fröbel tahta eğitim oyuncakları dizisi geliştirmişti. Bu oyuncaklar, basitten karmaşığa doğru sıralanarak çocuğun nokta, çizgi, yüzey ve hacim gibi çeşitli kavramları tanımasını ve bunları cisimlerle ilişkilendirmesini amaçlıyordu.
Fröbel, anneler için de eğitici şarkılar ve oyunlar geliştirdi. Annelerin, bu şarkı ve oyunları çocuklarıyla birlikte uygulayarak çeşitli kavramları ve bu kavramlarla ilgili hareketleri öğretmelerini öneriyordu.
Fröbel’in Eğitim Yönteminin Özellikleri
Çeşitli Materyallerin Kullanımı: Eğitimde çamur, tuğla, kum, tahta ve kâğıt gibi malzemeler kullanılır. Bu materyaller, çocukların el becerilerini ve yaratıcılıklarını geliştirmelerine yardımcı olur.
Şarkı ve Hareket: Eğitimde şarkılar söyleyerek, hareketlerle canlandırmalar yaparak çocukların öğrenmesi sağlanır. Bu, öğrenme sürecini daha eğlenceli ve etkili kılar.
Rol Yapma ve Üretim: Çocukların rol yapma ve çeşitli üretim faaliyetleri ile aktif katılımı teşvik edilir. Bu, çocukların sosyal becerilerini ve hayal güçlerini geliştirir.
Eğitim Oyuncakları: Fröbel, çocukların kavramları somutlaştırabilmesi için tahta oyuncaklar geliştirmiştir. Bu oyuncaklar, çocuğun bilişsel gelişimini destekler.
Anne Eğitimi: Anneler için geliştirilen şarkı ve oyunlar, annelerin çocuklarıyla birlikte bu etkinlikleri yaparak eğitimi desteklemelerini sağlar.
Mistik Öğeler
Fröbel’in eğitim yönteminde mistik öğeler de yer almaktaydı. Eşyaların biçim ve niteliğine doğaüstü anlamlar kazandırmaya çalışır ve çocukların taş, ağaç, çamur gibi cisimlere farklı anlamlar vermelerini isterdi. Bu yaklaşım, meslektaşlarının Fröbel’in yöntemini anlamasını zorlaştırmış olabilir. Ancak, bu mistik öğeler onun eğitim felsefesinin bir parçasıydı ve çocukların çevrelerindeki dünyaya daha derin bir anlam yüklemelerini sağlamayı amaçlıyordu.
Katkıları
Fröbel, modern anaokulunun yaratıcısı olarak bilinir ve çağdaş eğitimin biçimlenmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Onun yenilikçi yöntemleri ve çocuk merkezli eğitim yaklaşımı, günümüz eğitim teorileri ve uygulamalarına derin bir etki yapmıştır. Fröbel’in çalışmaları, çocukların doğasına uygun öğrenme yöntemleri geliştirilmesine öncülük etmiş ve okul öncesi eğitimin temelini oluşturmuştur.
Friedrich Fröbel, eğitim alanında önemli eserler bırakmış ve modern okul öncesi eğitimin temellerini atmıştır.
Fröbel’in bazı önemli yapıtları:
1. Die Menschenerziehung (İnsanın Eğitimi)
Fröbel’in en bilinen eserlerinden biridir. Bu kitap, Fröbel'in eğitim felsefesini ve yöntemlerini detaylı bir şekilde açıklar. Çocuğun gelişim sürecine odaklanan bu eser, eğitimcilerin ve ebeveynlerin çocukların potansiyelini nasıl ortaya çıkarabileceklerini anlatır.
2. Mutter- und Koselieder (Anne ve Şefkat Şarkıları)
Bu kitap, anneler için yazılmış şarkı ve oyunlardan oluşur. Fröbel, annelerin çocuklarıyla birlikte oynayarak ve şarkı söyleyerek onların eğitimine katkıda bulunabileceğini savunur. Kitap, ebeveynlerin çocuklarının erken eğitiminde aktif rol almalarını teşvik eder.
3. Pedagogik der Kindergartens (Anaokulunun Pedagojisi)
Bu eser, Fröbel’in anaokulu eğitimine dair teorilerini ve uygulamalarını içerir. Kitap, anaokulu öğretmenlerine yönelik pratik öneriler ve eğitim materyalleri sunar.
4. Menschenerziehung, der Erziehungs-, Unterrichts- und Lehrkunst (İnsanın Eğitimi, Eğitim, Öğretim ve Sanatı)
Bu eser, eğitim sanatına dair Fröbel’in düşüncelerini içerir. Eğitim sürecinin bir sanat olduğunu ve her çocuğun bireysel ihtiyaçlarına göre şekillendirilmesi gerektiğini vurgular.
5. Erziehungs- und Bildungskunst (Eğitim ve Kültür Sanatı)
Fröbel’in eğitim felsefesini ve yöntemlerini daha geniş bir perspektiften ele alan bu kitap, eğitimde sanatın önemini ve çocuğun yaratıcı potansiyelinin nasıl desteklenebileceğini tartışır.
6. Play and Playthings
Bu eser, Fröbel’in oyun ve oyuncakların eğitimdeki rolüne dair düşüncelerini içerir. Oyun ve oyuncakların çocukların öğrenme sürecindeki yerini ve önemini vurgular.
7. The Education of Man (İnsanın Eğitimi)
Bu kitap, Fröbel’in temel eğitim felsefesini ve çocuk gelişimi üzerine görüşlerini sunar. Eser, eğitimciler ve ebeveynler için çocukların doğal gelişim süreçlerini anlamalarına yardımcı olacak rehber niteliğindedir.
Fröbel'in bu yapıtları, eğitimde çocuk merkezli yaklaşımların önemini vurgular ve modern eğitim sistemlerinin temel taşlarını oluşturur. Onun eserleri, günümüzde de eğitim teorisi ve uygulamalarında önemli bir referans kaynağı olarak kabul edilmektedir.