GREY, George (1812-1898)
İngiliz sömürge yöneticisi ve kâşif. İngiltere’nin Güney Avustralya, Yeni Zelanda ve Ümit Burnu sömürgelerinde vali olarak görev yapmıştır.
14 Nisan 1812’de Lizbon’da doğdu, 19 Eylül 1898’de Londra’da öldü. Bir İngiliz subayının oğludur. Sandhurst’ta öğrenim gördü. 1830’da İngiliz ordusuna girdi. 1830-1837 arasında İrlanda’da görev aldı. 1837’de Batı Avustralya’nın iç kesimlerini keşfetmek üzere İngiltere’den ayrıldı. 1837’de Kuzeybatı Avustralya’daki Kimberley bölgesini keşfetti. 1839’da Shark Körfezi’ne vardı ve Gascoyne Nehri’ni buldu.
Grey 1841’de Güney Avustralya’ya vali olarak atandı. Bu sırada Güney Avustralya’da tarıma elverişli toprakların spekülasyonundan kaynaklanan bir mali bunalım ve tarımsal ürün kıtlığı yaşanıyordu.
Grey, çiftçiliği ve hayvancılığı özendirerek bu spekülasyona son verdi ve bölgede yeni bir iktisadi yapı oluşturdu. Kısa bir süre içinde Güney Avustralya ekonomisini İngiltere’den gelen maddi yardımdan bağımsız olarak işler duruma getirdi.
Grey, Yeni Zelanda’nın yerli halkı Maoriler’in, topraklarına el koyan İngiliz sömürgecilere karşı 1843’ten beri sürdürmekte oldukları savaşa son vermek üzere, 1845’te Yeni Zelanda’ya vali olarak atandı. 1847’de Maoriler’in ayaklanmasını bastırdı. Daha sonra Maoriler’in önderleriyle yakın ilişkiler kurarak onlara Batı kültürünü kabul ettirmeye çalıştı. Bu sırada Maori kültürü ve tarihi ile ilgili çalışmalar yaptı. 1848’de “Sir” unvanını aldı.
Yeni Zelanda’ya yerleşmiş İngilizler’in kişisel yönetimine karşı çıkmaya başlamaları ve temsil temeline dayanan bir yönetim sistemi kurulması için baskı yapmaları üzerine 1852’de yeni bir anayasa yürürlüğe koydu. Aynı dönemde Yeni Zelanda’daki Krallık topraklarının fiyatlarını düşürecek bir sistem uygulayarak küçük işletmeleri yaygınlaştırmaya ve adaya yeni İngiliz göçmenlerin gelmesini özendirmeye çalıştı.
Grey 1854’te İngiltere’nin Ümit Burnu Sömür-gesi’ne vali olarak atandı. Bölgenin yerli halkı Kaffir-ler’in ayaklanmasını bastırdı. Ancak Güney Afrika sömürgeleri arasında bir federasyon kurmak istemesi Ingilizler tarafından tepkiyle karşılandı. 1861’de İngiliz hükümeti tarafından yeniden Yeni Zelanda’ya vali olarak atandı. Maoriler’le İngilizler arasında 1860’ta yeniden başlayan savaşa son vermeye çalıştı. Ayaklanan Maoriler’in topraklarına el koydu, şeflerinden bazılarını sömürgenin Yasama Meclisi’ne soktu. 1860’lann ortalarında İngilizler askeri üstünlüğü sağlayarak Maoriler’in direnişini bastırdılar. Grey 1868’de bu görevinden alındı.
1870‘te resmi bir görevi olmaksızın yeniden Yeni Zelanda’ya gitti. 1874’te Auckland temsilcisi olarak ülkenin Yasama Meclisi’ne girdi. Bu görevini 1894’e değin sürdürdü. 1877-1879 arasında başbakan olarak görev yaptı. Bu görevi sırasında zorunlu, parasız ve laik öğrenim yasasını ve ilk vergi yasasını çıkardı. Avustralya ile bir federasyon oluşturulmasına karşı çıktı. 1894’te milletvekilliğinden ayrılarak İngiltere’ye döndü.
• YAPITLAR (başlıca): Journal of two Expeditions of Discovery in North-West and Westem Avustralia, 1841, (“Kuzeybatı ve Batı Avustralya’ya İki Keşif Yolculuğunun Günlüğü”); Polynesian Mythology, 1855, (“Polinezya Mitolojisi”).
• KAYNAKLAR: J.Collier, Sir George Grey, Governor High Commissioner, and Premier: An Historical Biography, 1909; G.C.Henderson, Sır George Grey: Pioneer of Empire in Southern Lands, 1907; W.L.Rees, Life and Times of Sir George Grey, 1892.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi