GIOLITTI, Giovanni (1842-1928)
İtalyan devlet adamı. 1892-1921 arasında 5 kez başbakanlık yapmıştır.
27 Ocak 1842’de Mondovi’de Cuneo’da doğdu, 17 Temmuz 1928’de Torino’da Cavour’da öldü. Köylü bir ailenin oğludur. 1861’de Torino Üniversitesi’nde hukuk öğrenimini tamamladıktan sonra devlet hizmetine girdi. 1882’de milletvekili seçilene değin, 21 yıl memurluk yaptı.
1889-1890 yıllarında Crispi hükümetinde maliye bakanlığı görevinde bulundu. 1892’de başbakanlığa getirildi. 18 ay süren bu görevi sırasında, giderek güçlenmekte olan sosyalist muhalefeti dikkate alarak alt gelir gruplarının yükünü hafifletecek bir maliye politikası uyguladı, sendikal ve siyasi örgütlenmelere özgürlük tanıdı. Ancak adının bir banka skandalına karışması nedeniyle Kasım 1893’te istifa etmek zorunda kaldı. 1901’de Zanardelli hükümetinde içişleri bakanı olan Giolitti, Kasım 1903’te Zanardelli’nin yerine başbakan olana değin bu görevde kaldı.
Giolitti, 1903’ten 1914’e değin kısa aralıklarla 3 kez başbakanlık yaparak I.Dünya Savaşı öncesi İtal-yası’nın iç ve dış politikasına yön verdi. İtalyan Sosyalist Partisi’nin (İSP) reformcu kanadının desteğiyle bir reform programı başlattı. Bu programa göre işçilere haftalık tatil hakkı tanındı, ilk öğrenim ve mesleki eğitim olanakları genişletildi, kadın ve çocuk işçilerin sayısına sınırlama getirildi. Bu dönemde hükümetin iktisadi alandaki etkinliği arttı. Artan iç ve dışsatım talebinin ve kapitalist çiftliklere yapılan büyük yatırımların etkisiyle tarımsal üretim arttı. Sanayileşme hız kazandı.
İtalya’nın 1882’den beri içinde yer aldığı Üçlü İttifak’ın İtalyan dış politikasını Almanya’nın denetimine soktuğunu düşünen Giolitti, İngiltere ve Fransa’yla yakınlaşmaya çalışarak Üçlü İttifak’a bir seçenek yaratmak istedi. İtalya’nın Akdeniz’deki konumunu sağlamlaştırmak amacıyla 1911’de Osmanlı İmparatorluğu’na açtığı savaş, 1912’de Libya’nın fethiyle sonuçlandı. Giolitti’nin Libya Savaşı ile somutlaşan yayılmacı dış politikası İSP içinde sömürgecilik karşıtı eğilimin güç kazanmasına ve partinin Giolitti’ ye sağladığı desteğin zayıflamasına yol açtı. Bunun üzerine, 1870’lerden beri siyasi yaşamın dışında kalan Katolikler’e, dinsel eğitim yapma olanağı tanıyarak ve 1912’de seçmen sayısını iki katına çıkaran yasayı yürürlüğe koyarak, izlediği politikaların tabanını genişletmeye çalıştı. 1913 seçimlerinde çoğunluğu sağladıysa da, Mart 1914’te başlayan genel grevin ardından istifa etti.
Giolitti Haziran 1920’de beşinci kez başbakan oldu. Yaygın grev ve fabrika işgali eylemlerine hükümetin müdahale etmemesi gerektiğini savundu. Bu dönemde güçlenen faşist hareketi anayasal sınırlar içine çekmeye çalıştı. Kasım 1920’de Yugoslavya ile yapılan Rapollo Antlaşması ile Fiume’ye bağımsızlığını tanıması, milliyetçilerin desteğini yitirmesine yol açtı. Haziran 1921 ’de başbakanlıktan istifa etti. Mart 1922’de Fiume’de yapılan faşist darbenin ardından güçlenen ve Ocak’ta yönetime ortak olan Faşistler’i 1924’e değin destekleyen Giolitti, bu tarihten sonra Faşistler’e karşı parlamento içinde yürütülen muhalefetin içinde yer aldı.
• YAPITLAR (başlıca): Memorie della mıa vita, 2 cilt, 1922, (“Yaşamımdan Anılar”).
• KAYNAKLAR: G.T.Peck, Giovanni Giolitti and the Fail of Italian Democracy, 1919-1922, 1945; A.W.Salamo-ne, Italy in the Giolittian Era: Italian Democracy in the Making, 1900-1914, 1945.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi