HABERAL, Mehmet (1944)
Türk, cerrah. Türkiye’de ilk kez böbrek nakli ameliyatını gerçekleştirmiş ve ölülerden alman böbreklerin daha uzun süre saklanmasını sağlayan çalışmalar yapmıştır.
29 Ekim 1944’te, Rize’nin Pazar ilçesine bağlı Subaşı köyünde doğdu. 1967’de Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni, 1971’de Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin Genel Cerrahi Bölümü’nde uzmanlık öğrenimini bitirip, aynı bölümde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1973’te ABD’ye giderek, Texas Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne bağlı Shriner Yanık Enstitüsü’nde bir yıl, Colorado Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne bağlı Transplantasyon Merkezi’nde bir buçuk yıl görev aldı. 1975’te Türkiye’ye ve öğretim görevine dönen Haberal, 1976’da Hacettepe Tıp Fakültesi’nde genel cerrahi doçentliği ile Transplantasyon ve Yanık Üniteleri’nin başkanlığına getirildi, 1982’de de aynı üniversitede genel cerrahi profesörlüğüne yükseltildi.
3 Kasım 1975’te Türkiye’de ilk kez böbrek nakli ameliyatını uygulayan Haberal’m, 1983 Sedat Simavi Vakfı Odülü’nü alan en önemli çalışması, ölü böbreklerini saklama süresini uzatan yeni bir teknik geliştire-
rek, özellikle Türkiye’de böbrek nakli ameliyatlarına atılım kazandırmasıdır. Gerçekten de, gereksinim anında istenilen organın bulunamaması ve ölülerden alınarak organ bankalarında saklanan böbreklerin 24 ile 48 saat içinde canlılığını yitirmesi, böbrek nakli ameliyatlarını büyük ölçüde akrabalar arası uygulamaya dönüştüren önemli bir engeldi. Bu engeli aşmak amacıyla çalışmaya başlayan Haberal ve ekibi, hücrelerin canlı kalma süresini araştırarak, 4°C’ta tutulduğunda böbrek hücrelerinin 95 saate kadar % 90 Oranında canlılığını koruduğunu, bu süreyi doldurmuş böbreklerle de başarılı sonuçlar alınabileceğini saptadı. Avrupa Organ Nakli Birliği’nin 1983 Kası-mı’nda Zürih’te toplanan ilk kongresine bir bildiriyle sunulan bu çalışma, dünya tıp literatürüne geçtiği gibi, Türkiye’de uygulanan böbrek nakli ameliyatlarının tablosunu da büyük ölçüde değiştirdi. 1983’e değin, böbrek nakli ameliyatlarının % 90’ında, red olayını engellemek amacıyla hastanın yakın akrabasından alman böbrekler kullanılırken, o tarihten sonra canlı verici oranını büyük ölçüde azaltarak ölü böbreği kullanımına geçilmesi çok önemli bir adımdı. 1983 yılı içinde, Hacettepe Üniversitesi hastanelerinde gerçekleştirilen 122 böbrek nakli ameliyatında yalnızca 17 canlı verici, geri kalanında 48 ile 95 saat arası saklanmış ölü böbreği kullanılmıştı.
Organ nakli ameliyatlarının yasaların koruyuculuğu altına alınması için de girişimlerde bulunan Haberal, 1980’de Ankara’da Türkiye Organ Nakli ve Yanık Vakfı’nı, iki yıl sonra vakfa bağlı, 30 yapay böbrek makinesiyle donatılmış diyaliz (kan temizleme) merkezini kurarak, kronik böbrek hastalıklarının tedavisinde en önemli uygulama olan böbrek nakli ve diyaliz yönteminin yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur.
1991 genel seçimlerde Doğru Yol Partisi’nin Rize milletvekili adayı olmuş fakat seçilememiştir. 19. Dönem seçim projesi olan Yeşil Kart‘ın mimarıdır. Zonguldak Milletvekili olarak seçilmişse de seçim sürecinden önce Ergenekon davası kapsamında tutuklandığı ve seçildiği tarihte cezaevinde olduğu için milletvekili yeminini edememiş, TBMM’ye girememiştir.
2000 yılında dönemin başbakanı Bülent Ecevit tarafından cumhurbaşkanlığı teklif edilmiştir ama Haberal bu teklifi kabul etmemiştir.
Akademik çalışmaları
- 1975’te Türkiye’de ilk kez canlı donörden böbrek naklini, 1978’de de Türkiye’de ilk kez kadavradan böbrek naklini gerçekleştirdi.
- Eylül 1980’de Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı‘nı kurdu ve 2 yıl sonra Mart 1982’de aynı vakfa bağlı hemodiyaliz merkezi’ni açtı.
- 1985’de Amerikan Yanık Derneği tarafından “EVERETT IDRIS EVANS ÖZEL ÖDÜLÜ” takdim edildi.
- 8 Aralık 1988’de Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Türkiye’de ilk kadavradan karaciğer naklini gerçekleştirdi. Ekim 1990 tarihinde Türkiye Organ Nakli Derneği’nin kurucu üyesi ve başkanı oldu.
- 15 Mart 1990’da Türkiye’de ilk kez canlı donörden karaciğer nakli ameliyatını yapmıştır. Bu, sadece ülkemizde değil, Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’daki ilk olma özelliğini taşımaktadır.
- 16 Mayıs 1992’de, dünyada ilk kez bir Türk ve Müslüman bilim adamı, aynı canlı donörden kısmi karaciğer ve böbrek naklini gerçekleştirdi.
- 1993 yılında Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı ve Haberal Eğitim Vakfı ile birlikte Başkent Üniversitesi’ni kurdu.
- Ağustos 2000’de, Dünya Transplantasyon Derneği‘nin Roma‘daki kongresinde kendisine Türkiye ve dünyada organ naklinin gelişimine yaptığı katkılardan dolayı ilk kez Türk ve Müslüman bir bilim adamı olarak “MİLENYUM MADALYASI” verildi.
- Ağustos 2004’te Japonya’da yapılan Dünya Yanık Derneği (International Society for Burn Injuries-ISBI) kongresinde 2006-2008 Dönem Başkanlığı’na seçildi.
- 26 Kasım 2006’da, Kuveyt Sağlık Bakanı Şeyh Ahmad Al-Abdulla Al-Sabah tarafından “Ömür Boyu Başarı Ödülü” verildi.
- 4 Ekim 2010’da, Amerikan Cerrahlar Koleji tarafından 97 yıllık tarihinde ilk kez bir Türk cerrahı “ŞEREF ÜYELİĞİ”ne seçildi.
- 22 Kasım 2008 itibariyle; 1730 böbrek, 320’dan fazla karaciğer nakli yaptı. 22’den fazla ulusal ve uluslararası bilimsel kongre düzenledi. 35 ulusal ve uluslararası tıp derneği üyeliği vardır. 1428 Türkçe ve İngilizce bilimsel yayının yazarıdır. 2 adet İngilizce, 4 adet Türkçe kitabı bulunmaktadır. Tıp alanında 25 ulusal ve uluslararası ödül sahibidir.
- Haberal, 2012’de 27 ülkeden 66 bilim insanı ile “Dünya Tıp, Tıbbi Araştırma-Teknik ve Etik Bilimler Akademisi (WAMBES)”‘i kurdu.
- Haberal, 2012’de Ortadoğu Organ Nakli Derneği(MESOT)’nin başkanlığına bir kez daha seçildi.
- Elsevier yayınevi tarafından Şubat 2013’te yapılan araştırmaya göre Mehmet Haberal, “Transplantasyon” alanında bilimsel yayında Türkiye’de birinci, dünyada ise ikinci sırada yer aldı.
Ergenekon Davası
13 Nisan 2009 Pazartesi günü, Ergenekon soruşturması kapsamında göz altına alındı. Bu soruşturma ile ilgili olarak İstanbul’a sevk edilirken dokuzuncu cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından Ankara’dan yolcu edildi. Mehmet Haberal 17 Nisan 2009 tarihinde Ergenekon üyesi olmak iddiasıyla İstanbul’da nöbetçi 14. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından tutuklandı. Tutuklandıktan sonra rahatsızlanan Haberal İstanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü yoğun bakım servisinde tedavi altına alındı. 21 ay İstanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü’nde kalan Haberal, 11 Şubat 2011 tarihinde Halkalı’daki Mehmet Akif Ersoy Kalp Hastanesi’ne nakledildi. Haberal’ın doktoru Cengiz Çeliker Ergenekon’a yardım ve yataklık etmek suçundan tutuklandı. 11 Ocak 2011 tarihinde de Mehmet Haberal’a verilen ‘taburcu edilebilir’ raporunun saklandığı iddiasıyla ilgili olarak İ.Ü. Kardiyoloji Enstitüsü Müdürü Profesör Doktor Erhan Kansız tutuklanmıştı.
Haberal, kendisini kasıtlı olarak tahliye etmeyen hakimler hakkında dava açtı ve 9 hakimi 1500 lira tazminata mahkum ettirdi. Haberal’a sorulan 180 soru içinde “terör örgütü kurmak ve yönetmek”le ilgili bir tek soru bulunmadığı açıklandı. Haberal, mahkeme de yargıçlar karşısındaki sözlü savunmasını, çapraz sorgudaki yanıtlarını ve avukatların savunmalarını “Prof.Dr. Mehmet Haberal’ın Sözlü Silivri Savunması: Suçum Ne?” adlı kitap haline getirdi. 5 Ağustos 2013’te İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından karara bağlanan Ergenekon davasında 12 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı ve ardından tahliye edilmesine karar verildi.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi & vikipedi