GÜNALTAY, Şemsettin (1883-1961)
Türk tarihçi ve siyaset adamı. 1949-1950 arasında başbakanlık yapmıştır.
Erzincan’ın Kemaliye (Eğin) ilçesinde doğdu, 19 Ekim 1961’de İstanbul’da öldü. Ortaöğrenimini Vefa İdadisi’nde, yükseköğrenimini Darülmüallimin-i Ali-ye’de (Yüksek Öğretmen Okulu) yaptı. Bu okulu bitirdikten sonra İsviçre’ye gitti. Lozan Üniversitesi Doğa Bilimleri Bölümü’nde okudu. Kıbrıs, Midilli ve İzmir’de öğretmenlik yaptı. Süleymaniye Medrese-si’nde dersler verdi. Bu arada İttihat ve Terakki Partisi’ne de giren Şemsettin Günaltay, Ziya Gö-kalp’le tanıştıktan sonra, onun etkisiyle Türk tarihi araştırmalarına yöneldi. 1914’te de Edebiyat Fakülte-si’nde Türk tarihi ve İslam kavimleri tarihi profesörü oldu. İlahiyat Fakültesi dekanlığı yaptı. 1915’te Er-tuğrul Sancağı’ndan (Bilecik) mebus seçilen Günaltay, 1920’de Meclis-i Mebusan dağıtılmcaya kadar bu görevini sürdürdü. Milli Mücadeleye de katılan Günaltay, 1923’te Sivas milletvekili seçildi. 1954’e kadar Sivas ve Erzincan milletvekilliklerinde bulundu. Bu arada İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde tarih profesörü olarak görev yaptı. 15 Ocak 1949’da Haşan Saka’nın istifası üzerine başbakanlığa getirildi.
14 Mayıs 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’nin iktidara gelmesi üzerine başbakanlıktan ayrıldı. 1954’te milletvekili seçilemeyen Günaltay, 1958-1959 yıllarında CHP İstanbul il başkanlığı yaptı, 27 Mayıs’ tan sonra Kurucu Meclis üyeliğinde bulundu. Son olarak 1961 seçimlerinde CHP’den İstanbul senatörü seçilmişken göreve başlayamadan öldü. Günaltay, Türk Tarih Kurumu’nun kurucu üyelerindendi. 1941’de Türk Tarih Kurumu başkanı oldu ve bu görevini ölümüne değin sürdürdü.
Günaltay, II. Meşrutiyet döneminde Ziya Gökalp’in etkisiyle dinde reform yapılması konusunda düşünsel çalışmalar yapmıştır. Türk ve İslam tarihi alanında başlayan araştırmalarını ise, Cumhuriyet Dönemi’nde daha çok İlk Çağ Anadolu, Mezopotamya ve İran tarihi üzerinde yoğunluştırmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Zulmetten Nura, 1915; Hurafattan Hakikata, 1916; İslam Tarihi, 1922; Mufassal Türk Tarihi, 5 cilt, 1922-1924; İslam’da Tarih ve Müverrihler, 1923; Maziden Âtiye, 1923; İslam Dini Tarihi, 1924; Yakın Şark, 4 cilt, 1937-1951; İran Tarihi, 1948.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi