GOWON, Jakubu (1934)
Nijeryalı devlet adamı. 1966-1975 arasında devlet başkanlığı yapmıştır.
19 Ocak 1934’te Nijerya’nın kuzeyindeki Gram köyünde doğdu. İngiltere’de Sandhurst Askeri Aka-
demisinde ve Gana’da askeri eğitim gördü. 1960-1961 yıllarında ve 1963’te Kongo’da Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nde görev yaptı.
Ocak 1966’da General Ironsi’nin askeri bir darbeyle devlet başkanı olmasından sonra, genelkurmay başkanlığına getirildi. General Ironsi’nin yürürlükteki federal sisteme son vermesi ülkede ciddi karışıklıkların çıkmasına neden oldu. General Ironsi, Temmuz 1966’da Kuzeyliler’in düzenlediği bir darbeyle devrilince, yerine Gowon getirildi.
Gowon’un iktidara gelişinden sonra, ülkenin en büyük etnik gruplarından biri olan İbolar’m nüfusun çoğunluğunu oluşturdukları Doğu Bölgesi’nde huzursuzluklar başladı. Doğu Bölgesi komutanlığına İbolar’m önderi Oyukwu’nun getirilmeyişi ve Kuzey Bölgesi’nde yaşayan İbolar’m öldürülmeleri, sorunun daha da büyümesine neden oldu. 27 Mayıs 1967’de olağanüstü durum ilan eden Gowon, Nijerya’nın on iki federal eyalete bölündüğünü açıkladı. 30 Mayıs 1967’de ise Doğu Bölgesi, Biafra Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan etti.
Merkezi hükümet, ayrılıkçılara karşı askeri harekâta girişti. Şiddetli çarpışmalar sonunda, 1968’de barış görüşmeleri başladı. Bu arada Tanzanya, Gabon, Zambiya ve Fildişi Kıyısı Biafra’yı tanıdı. Barış görüşmeleri sonuç vermeyince, çarpışmalar yeniden yoğunlaştı. İç savaş 10 Ocak 1970’te Biafra’nın yenilgisiyle sona erdi.
Gowon, iç savaş sonrasında ülkede barışı sağlamaya yöneldi. Bu dönemde, İbolar askeri ve sivil çeşitli devlet görevlerine getirildiler. İbolar’m Nijerya halkıyla bütünleşmesine çalışıldı ve Doğu Bölgesi’nin imarı için çalışmalar yapıldı.
1971’de Afrika Birliği Örgütü’nde ve Birleşmiş Milletler’de Zimbabweli siyah çoğunluğu, ırkçı beyaz azınlığın baskısı altında tutan İngıliz-Rodezya önerisine karşı çıktı. Aynı yıl, Ortadoğu bunalımına Birleşmiş Milletler kararı doğrultusunda çözüm arayan, on kişilik komisyona seçildi.
23 Temmuz 1975’te Afrika Birliği Örgütü’nün toplantısı için Uganda’nın başkenti Kampala’da bulunduğu sırada askeri bir darbeyle devrildi. İngiltere’ ye sürgüne gönderilen Gowon’un yerine General Murtala Muhammed geçti. 1981 ’de Devlet Başkanı Shagari ülkesine dönmesine izin verdi. Akil adam olarak Afrika kıtasındaki pek çok sorunun çözümünde görev aldı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi