BAŞTÜRK, Abdullah (1929 – 21 Aralık 1991, İstanbul)
Türk sendikacı. Genei-İş Sendikası ile Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) genel başkanlığını yapmıştır.
İstanbul’un Yalova ilçesinde doğdu. İlköğrenimini bitirdikten sonra İstanbul’a geldi. Ortaöğrenimini yarıda bırakarak, yaşamını işçilikle sürdürdü. Bir süre lokantalarda çalıştıktan sonra, sırasıyla lastik işçiliği, metal işçiliği ve presçilik yaptı.
Ailevi nedenlerden ötürü bir süre oturduğu Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde bir yıl çalıştıktan sonra askere gitti. 1950 yılında askerlik görevini bitirerek İstanbul’a döndü. Bir tel ve çivi fabrikasında kısa bir süre çalıştıktan sonra, birkaç yıl serbest sıhhi tesisatçılık yaptı. Bir süre işsiz kaldıktan sonra, İstanbul Belediyesi Fen İşleri’ne sıhhi tesisat işçisi olarak girdi.
1961’de kurulan İstanbul Belediyesi Fen İşçileri Sendikası’na üye oldu. Kısa bir süre sonra yapılan sendika genel kurulunda genel sekreterliğe getirildi. Göreve başladıktan sonra tüm belediye işçilerini sendika içinde örgütlemek için çalışmalar yaptı. Sendika bir süre sonra etkinliğini artırdı. Bu arada İstanbul Belediye İşçileri Sendikası adını alan sendikanın genel sekreteri olarak, işçileri kışkırttığı iddiası ile 42 gün tutuklu kaldı. Açılan dava sonunda beraat etti.
1962’de genel sekreteri olduğu İstanbul Belediye İşçileri Sendikası Türk-İş’e başvurarak, üyelik isteminde bulundu. Türk-İş ise sendikal örgütlenmenin salt belediye işçilerine yönelik olmamasını, tüm hizmet işçilerini de kapsamasını isteyerek, tüzük değişikliği önerdi. Gerekli değişiklikler yapılarak 16 ilde şube kuran sendika, milli tipe dönüştürüldü ve Türkiye Genel Hizmetler İşçileri Sendikası (Genel-İş) adını aldı. Ardından birçok belediyede örgütlenmiş bağımsız sendikalar Genel-İş’e katıldı. Sendika genel merkezinin Ankara’ya taşınmasından sonra istifa eden genel başkanın yerine, tüzük gereği, genel sekreter olan Abdullah Baştürk getirildi.
1964’te Türk-İş Genel Yönetim Kurulu üyesi olan Baştürk, Türk-İş yönetimini “işçi haklarına karşı yapılan saldırılar” karşısında sessiz kaldığı için eleştirmeye başladı. 1967’de yapılan sendika genel kurulunda Türk-İş’in benimsediği “partilerüstü politika”ya karşı çıktı.
1963’te kısa bir süre TİP’e üye olup ayrıldıktan sonra 1967’de CHP’ye girdi. 1969’da bu partiden Yozgat milletvekili seçildi. 14 Ocak 1971 günü Kızılcahamam’da toplanan Türk-İş yönetim kuruluna sunulan, “1971 Türkiyesi’nde İşçi Hareketi ve Sendikalarımız” adını taşıyan ve sendikal çevrelerde “Dörtler raporu” diye bilinen belgeyi Petrol-İş Genel Başkanı İsmail Topkar, Deniz Ulaş-İş Genel Başkanı Feridun Şakir Oğünç ve Yol-İş Genel Başkanı Halit Mısırlıoğlu ile birlikte hazırladı. Türk-İş yöneticilerinin şiddetle eleştirildiği bu raporda “partilerüstü politika” yerilerek, bir siyasal partiden yana olunması gerektiği vurgulanıyordu.
2 Temmuz 1971’de yine yönetim kuruluna sunulan ve “Türk İşçi Hareketi için Sosyal Demokrat Düzen” adını taşıyan raporda da imzası olan Abdullah Baştürk, Türk-İş içindeki “sosyal demokrat muhalefet”in önderlerinden biri oldu. Bu rapor da, genel hatlarıyla sosyal demokrasiyi benimsemiş sendikacıların görüşlerini dile getiriyor ve sendikal mücadele için önerilerini içeriyordu.
1973’te İstanbul’dan milletvekili seçilen Baştürk, 1976’ya değin Türk-İş içindeki muhalefetini sürdürdü. Sonunda, Genel Başkam olduğu Genel-İş Sendikası, 5 Haziran 1976 günü genel kurul kararıyla Türk-İş’ten ayrılarak DİSK’e katıldı. Bir süre DİSK başkanlar konseyi üyesi olan Abdullah Baştürk, 27 Aralık 1977’de yapılan DİSK 6. Genel Kurulu’nda Kemal Türkler’in yerine DİSK Genel Başkanı seçildi. Bir çalışma döneminden sonra 7 Temmuz 1980’deki 7. Genel Kurul’da tekrar başkanlığa getirilen Baştürk, bu arada 1979 ve 1980 1 Mayıs kutlamaları nedeniyle iki kez tutuklandı, sonra serbest bırakıldı.
12 Eylül 1980’den sonra yeniden tutuklandı. Bu kez TCK’nın 146/1 maddesini ihlal ettiği gerekçesiyle dava açıldı. Halen tutuklu olup, yargılanmakta olan Abdullah Baştürk, aynı zamanda ICFTU’ya bağlı PSI’nın (Uluslararası Kamu İşçileri Sendikası) yürütme kurulu üyesidir.
Abdullah Baştürk, sendikal yaşamına belediye işçilerinin örgütlenmesiyle başlamış ve bu işkolunda özellikle işçi-memur ayrımı ile beliren sorunların çözümü yolunda çaba göstererek, Genel-İş Sendikası’nın işkolu yetkisine sahip en büyük sendika olmasını sağlamıştır. Sürekli olarak sendikal hareketlerin mutlaka siyasal bir öz taşıması gerektiğini vurgulayan Baştürk, işçilerin aynı zamanda kendi siyasal partilerinde de bir araya gelmelerini savunmuştur.
Baştürk, Türk-İş içinde “Dörtler hareketi” ile başlayan, parlamenterlik ve DİSK Genel Başkanlığı ile süren sendikal-siyasal etkinliğini bu doğrultuda da sürdürmüştür.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi