BANDELIER, Adolph (1840-1914)
ABD’li etnolog ve arkeolog. Yerli kabileleri üzerine yaptığı araştırmalarla tanınmıştır.
Adolph Francis Alphonse Bandelier 6 Ağustos 1840’ta Bern’de doğdu, 18 Mart 1914’te Seville’de öldü. Babası İsviçre ordusunda subay ve Bern’in ceza yargıcıydı. Annesi Rus’tu. Ailesi 1848’de ABD’ye göç etti ve Highland’e yerleşti. Highland’de okulolmadığı için Bandelier evde özel eğitim gördü. 1855’te Bern Üniversitesinin Jeoloji Bölümü’nü bitirdi. 1850’lerin sonunda Amerika’ya döndü ve bir bankada çalışmaya başladı. Bu arada Meksika tarihine ilişkin belgeler üzerinde incelemeler yaptı. Amerikan İç Savaşı’nı izleyen mali kriz yüzünden bankacılık işinde başarısızlığa uğraması üzerine, bütünüyle antropolojik çalışmalara yöneldi. 1873’te ABD’li etnolog Lewis H. Morgan’la tanıştı ve onun çizgisini izlemeye başladı.
1903’te New York Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’nde çalıştı ve Columbia Üniversitesi’nde ders verdi. 1907’de, gözlerinde ilk katarakt belirtileri ortaya çıktı; 1909-1911 yılları arasında görme gücünü büyük ölçüde yitirdi. 1913’te Ispanya’ya gitti ve burada Pueblo Yerlileri üzerine belgesel çalışmalarına devam etti. Ölümünden sonra 1916’da, New Mexico’da Bandelier UlusalAmtı adıyla anılan bir park kuruldu. Bu parkta, Bandelier’in incelediği Pueblo Yerlileri’nin 1100-1200 yılları arasında kurmuş oldukları yerleşim birimlerinin modelleri sergilendi.
Bandelier, özellikle Meksika, Peru ve Bolivya’da yaşayan yerlileri inceleyen ilk araştırmacılardandır.
1873-1879 arasında Morgan’ın evrim kuramından yola çıkarak, Meksika’daki Aztekler’in toplumsal ve siyasal örgütlenme yapısını incelemiştir. Aztek toplumunun akrabalık ilişkileri temelinde gevşek kabile bağlarına dayanan demokratik bir yapıya sahip olduğunu ve temelde Kuzey Amerika’da yaşayan demokratik Iraquois kabileleriyle benzerlik gösterdiğini ileri sürmüştür. Aztek toplumunun Romantik Okul|tarihçilerinin iddia ettiği gibi, Avrupa krallıkları modeline benzemediğini vurgulamıştır. Bandelier’ye göre, Montezuma gibi eski Meksikalı önderlerin “kral” olduklarım ileri süren savlar, birer hayal ürünüdür. Bandelier’nin Eski Meksikalılar’a ilişkin belgesel çalışmaları Peabody Müzesi’nin yıllık raporları arasında yayımlanmıştır.
Bandelier, 1880-1889 arasında incelemelerini ABD’nin Güneybatı bölgesine yöneltmiş ve Amerikan Arkeoloji Enstitüsü adına New Mexico ve Arizona’da arkeolojik ve etnolojik belgesel araştırmalar yapmıştır. 1893’te ise Peru ve Bolivya’ya gitmiş ve belgelerden bu ülkelerin tarihini incelemiştir.
Morgan’m en önemli izleyicilerinden olan Bandelier, belgesel verilerden hareket ederek yaptığı çalışmalarıyla, Amerikan yerlilerinin tarihinin kavranmasına önemli katkılarda bulunmuştur.
- YAPITLAR (başlıca): On the Art of War and Mode of Warfare of the AncientMexicans, 1877, (“Eski Meksikalılar’ ın Savaş Sanatı ve Savaş Biçimleri Üzerine”); On the Distribution and Tenure of Lands and the Customs With Respect to Interıtance Among the Ancient Mexicans, 1878, (“Eski Meksikalılar’da Miras Sorununa İlişkin Gelenekler, Toprakların Dağılımı ve Toprak İmtiyazları Üzerine”); On the Social Organisation and Mode of Government of the Ancient Mexicans, 1879, (“Eski Meksikalılar’da Yönetim Biçimi ve Toplumsal Örgütlenme Üzerine”) Final Report of Investigations Among the Indians of the Southwestern United States,1890-1892 (“ABD’nin Güneybatısındaki Yerliler Arasında Yapılan Çalışmalara İlişkin Son Rapor”); The Islands of Titicaca and Koati, 1910, (“Titicaca ve Koati Adaları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi