BLOK, Aleksandr Aleksandroviç (1880-1921)
Rus şair ve oyun yazarı. Rus şiirinde Sembolizm (Simgecilik) akımının temsilcilerindendir.
16 Kasım 1880’de St. Petersburg’da doğdu. Babası hukuk profesörü, annesi yazar ve çevirmendi. Annesiyle babası ayrılınca St. Petersburg Üniversitesi rektörü olan büyükbabası tarafından yetiştirildi. Çocukluğu aydın çevresi içinde geçti. Beş yaşında şiir yazmaya başladı. St. Petersburg Üniversitesi’nde önce hukuk sonra dilbilim öğrenimi gördü. 1903’ten sonra dergilerde şiirleri yayımlanmaya başladı. Aynı yıl ünlü kimyacı Mendeleyev’in kızı Liubov Mendeleyeva ile evlendi. Birçok kez Avrupa üllftlerini gezdi. I. Dünya Savaşı sırasında cephe gerisinde görev aldı. Rus Devrimi’nden sonra devlet tiyatroları yönetmenliği ve Petrograd Şairler Birliği’nin başkanlığım yaptı.Gorki’nin yayımladığı “Dünya Yazını” dizisinde çevirmen olarak çalıştı. Kişisel ve siyasal çalkantılarla dolu yaşamı erken yıpranmasına neden oldu. 7 Ağustos 1921 ’de Petrograd da öldü.
İlk şiirlerini, Puşkin ve Lermontov gibi şairler tarafından geliştirilen 19. yy başları romantik Rus şiirinin etkisiyle yazmıştır. Stihi o prekrasnoy dame (“Güzel Kadmİçin Şiirler”) adlıkitabı bu dönem yapıtlarının en önemlisi olarak tanınır. Kitaptaki şiirleri dinsel coşkuyla yazılmış, tanrısal bilgelik için duyulan özlem, bir kadına karşı beslenen aşkta cisimlendiril-miştir. Bu şiirler dönemin birçok eleştirmeni tarafından beğenilmemiş ve Blok yalnızca Rus Sembolizmi’nin ilk temsilcisi şair ve kuramcı Valery Bryusov’ dan destek görmüştür. Daha sonraki yıllarda Bryu-sov’dan etkilenmiş ve bu etkiye bağlı olarak şiirlerinde kent yaşamını işlemeye yönelmiştir. İdeal dünyayla ilgili özlemlerini dile getiren mistik ve romantik şiirlerin yerini, insanların bu dünyadaki acılarını işleyen daha gerçekçi şiirler almıştır.
Blok, 1906’dan sonra tanınan bir şair olmuş, manzum oyunlar da yazmaya başlamıştır. 1907’de yayımlanan ve Meyerhold tarafından sahnelenen Ba-laganşik (“Kukla Oyunu”), onun ilk döneminde etkisinde olduğu mistik görüşlerin bir taşlamasıdır. Neznakomka (“Yabancı Kadın”) adlı lirik oyunu da yine eski ideallerini alayla ele alan mizah dolu bir taşlamadır.
1909’dan sonra yazdığı şiirlerinde daha yoğun, dolaysız ve güçlü bir üslup geliştirmiştir. Strusnıy Mir (“Korkunç Dünya”) hayal kırıklığı ve karamsarlığın egemen olduğu yapıtları arasındadır. 1910’da başladığı ama bitiremediği, yaşam öyküsünden kaynaklanan Vozmediye (“Ödül”) adlı şiirinde ideal olana duyulan özlemle gerçek karşısında duyulan umutsuzluk ve öfkeyi ustaca bir araya getirmiştir. Bütün karamsarlığına karşın mistisizmini sürdürmüştür; daha sonraki şiirlerinde tanrısal bilgelik yerini idealleştirilmiş bir Rusya özlemine bırakmıştır. 1917 Rus Devrimi’ni de Rusya’nın tarihte oynayacağı kurtarıcı rolün bir göstergesi olarak almış, coşkuyla karşılamıştır. Devri-minçalkantılıyıllarında yazdığıDvenadtsat(“On İki”) adlı uzun şiiri, devrimi yansıtan yazın yapıtlarının en etkileyici olanlarındandır. Bu şiirinde, 1917-1918 St. Petersburg ayaklanmaları sırasında on iki isyancı kızıl muhafızın, önlerinde Hazreti İsa, ortalığı yakıp yıkarak yürüyüşlerini canlandırmıştır; mistik bir ses, simgesel bir dil ve destansı bir anlatımla birlikte marştan romansa, devrim şarkılarından sloganlara kadar değişik biçimleri kullanarak çoksesli bir ritm yaratmıştır. 1918’de Batı’nm işgal tehdidi karşısında yazdığı Skifi (“İskitler”) ise meydan okuyan bir sesleniştir.
Blok, Avrupa Sembolizmi’nin de etkisiyle gelişen, ancak Ortodoks mezhebinin ve Doğu mistisizminin etkileriyle dolu Rus Sembolizmi’nin önde gelen temsilcilerindendir. Ama şiirleri bu akımın sınırları içinde kalmamıştır. Aydınlar, Rusya ve hümanizm konularında devrim öncesi ve sonrasında yazdığı makaleleriyle, şairliğinin yanı sıra etkin bir yazar olarak da tanınmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Şiir: Stihi o prekrasnoy dame, 1904, (“Güzel Kadın İçin Şiirler”); Gorod, 1904-1911, (“Kent”); Sneinaya maska, 1907, (“Kardan Maske”); Straşmy Mir, 1907-1916, (“Korkunç Dünya”); Vozmedıye, 19İ0, (“Ödül”); Dvenodtsat, 1918, (“On iki”); Skifi, 1918, (“İskitler”). Oyun: Neznakomka, 1906, (“Yabancı Kadın”); Balaganşik, 1907, (“Kukla Oyunu”); Rozaı Krest, 1913, (“Gül ve Haç”); Sobraniye soşineniv, 1960-1963, (ö.s.), (“Bütün Yapıtları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi