BRUCKNER, Anton (1824-1896)
Avusturyalı besteci. Wagner etkisinde, klasik senfoni biçimine olan katkıları ile ünlüdür.
4 Eylül 1824’te, yukarı Avusturya’da Ansfelden’ de doğdu. Büyükbabası ve babası köy öğretmeniydi. Bruckner’in de aynı geleneği sürdürmesi beklendiği için 1837’de öğrenimine St. Florian’m küçük bir köyündeki, bir halk okulunda başladı. Bu okulda müzik yeteneğinin anlaşılması üzerine, kilisenin korosuna katıldı. 1840’ta okulu bitirdi. 1840-1848 arasında Linz Öğretmen Yetiştirme Okulu’na (Praeparandenschule) gitti; bir yandan da org çalıştı. Başarılı bir orgcu olduğu için, öğretmen olma zorunluğundan kurtuldu. St. Florian’a önce yedek-orgçu, 1851’de ise asıl-orgçu olarak atandı. 1855’ten itibaren, dönemin ünlü kontrupan hocası Simon Sechter ile çalışmaya başladı. 1856’da oldukça önemli bir görev olan, Linz katedrali orgçuluğu için açılan yarışmayı kazanarak, bu göreve getirildi. Linz’de bulunduğu 1856-1868 yılları arasında, müzisyenler çevresine girdi, yeni müzik akımlarını izleme fırsatı buldu. Yakın dostu olan, genç orkestra şefi Otto Kitzler’den Wagner’in “Dramatik Orkestrasyonu”nu öğrendi. Kısa sürede bir hayranı olduğu Wagner’in Tristan und holde adlı operasının ilk sahnelenmesini izlemek için gittiği Bayreuth’da besteciyle ve yakın arkadaşları ile tanıştı. İlk önemli yapıtı olan, Re Minör Mass’ı 1864’te bitirdi; bu yapıtı adının duyulmasını sağladı. I. Senfoni sinin 1868’de Linz’de başarıyla yorumlanmasından sonra, Bruckner’e Viyana Konservatuarı’nda öğretmenlik önerildi. Görevi kabul eden Bruckner, yaşamının geri kalan yıllarını geçireceği ve yaşadığı çağın tartışmasız müzik başkenti kabul edilen Viyana’ ya, 1868’de yerleşti.
Viyana’daki ilk yıllarında pek önemsenmedi, Brahms yanlısı eleştirmenler tarafından sürekli eleştirildi. 1871’de Viyana Konservatuvarı’nda profesör oldu. 1875’ten başlayarak, 1894 yılında istifa edinceye dek Viyana Universitesi’nin en önemli ve ünlü armoni ve kontrpuan öğretmem oldu. Birçok öğrencisi arasında, özellikle Arthur Nikisch, Karl Muck, Ferdi-nand Loewe, Franz Schalck ve Gustav Mahler, dönemlerinin önde gelen müzisyenleri oldular. İlkin Almanya’da ünlenen Bruckner, yaşamının son yıllarında ülkesinin de seçkin bestecileri arasında anılmaya başladı. Son yapıtı olan 9. Senfoni’sini giderek bozulan sağlığı yüzünden tamamlayamadı. 11 Ocak 1896’da Viyana’da öldü. Cenazesi, vasiyeti üzerine, St. Florian Katedrali’nin ünlü orgu altına gömüldü.
Bruckner, yaşadığı yıllarda olduğu gibi, bugün de yapıtları tartışılan bir bestecidir. Bunun nedeni 19. yy’ın en önemli müzik tartışmasında taraf tutmuş olmasıdır. Bir Wagnerci olarak nitelendirilen Bruckner, Wagner ile Brahms arasındaki tartışmalardan birçok yönden etkilenmiştir. Viyana’da Brahms taraftarları daha etkin olduğundan yapıtları yıllarca küçümsenmiştir.
Senfoni ve orkestrasyona katkıları
Bruckner bir besteci olarak, Avusturya Barok müzik geleneğinin bir devamıdır. Avusturya Barok müziği, özellikle Roma Katolik karşı-reformlarının heyecanı ile oluşmuş bir “ruh”a sahiptir. Bu “ruh”, Bruckner’i özellikle dinsel yapıtlarını bestelerken çok etkilemiştir. Senfonilerinde ise, Beethoven ve Schubert’in etkileri açıkça görülür. Bruckner’in klasik senfoni biçimine yaptığı katkılar şöyle sıralanabilir: Senfoninin giriş bölümüne üçüncü bir temanın, güçlü bir biçimde yerleştirilmesi; yapıttaki temalar aşırı biçimde büyütülerek, bölümlerin iç içe bölümlere ayrılması; senfoninin son bölümünde, yapıtta daha önce kullanılan temaların, gittikçe artan bir etkinlikte ve bir arada kullanılması. Bruckner’in orkestrasyonu Wagner’in etkisinde değildir; çünkü armonisi org yapıtlarına benzer bir dokuda kuruludur. Yapıtlarında rastlanan bir başka özellik, çalgı gruplarının sürekli birbirlerine karşı kullanılmasıdır; örneğin ağaç nefeslilere karşı bakır nefesliler, ya da yaylılara karşı ağaç nefesliler kullanılır. Wagner’i izleyerek, soyut müzik bestelemiş ve böylece, çağdaş anlamında bir “belirsiz tonalite” elde etmeye çalışmıştır. Bruckner’in orkestrasyona yaptığı katkıların gücü, çağdaş bestecilerde ve özellikle öğrencisi Mahler’de iyice ortaya çıkar.
• YAPITLAR (başlıca): Orkestra: On tanesi O’dan 9’a kadar numaralanmış on iki Senfoni. Vokal Müzik: Koro, orkestra ve org için Re miniir Requıem, 1848-1849, 1894;
Solo sesler, koro ve orkestra için Missa Solemnis, 1854; Soprano, koro ve orkestra için Missa No. I, 1864, 1876; Koro ve nefesli çalgılar için Missa No. 2, 1866, 1876; Solo sesler, koro, orkestra ve org için Missa No. 3 (Grosse Messe-“Büyük Missa”), 1867-1868, 1876-1890; Soprano, koro, orkestra ve org için Te Deum, 1881, 1883-1884; Erkek korosu ve bakır nefesli çalgılar için kantatlar: Germanenzug, 1863; Das deutsche Lıed (“Alman Şarkısı”), 1892; Helgoland, 1893.
• KAYNAKLAR: A. Gollerich ve M. Auer, Anton Bruckner; Ein Lebens-und Schaffensbıld, 4 cilt, 1922-1937; W. Abendroth, Die Symphonien Anton Bruckners, 1940; F. Grasberger (der.), Bruckner-Studien, 1964; R.W.L. Simp-son, The Essence of Bruckner, 1967.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi