BEHRAMOĞLU, Ataol (1942)
Türk şair, çevirmen. Süssüz, aydınlık, düz ve titiz bir anlatıma yaslanan şiirleriyle tanınmıştır.
13 Nisan 1942’de İstanbul’da Çatalca’da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini babasının görevli olarak bulunduğu Kars ve Çankırı’da yaptı. 1961’de Ankara Hukuk Fakültesi’nde iki yıl kadar okuduysa da, bitirmedi. Girdiği Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü 1966’da bitirdi. 1965’te Dönüşüm dergisini çıkaranlar ve aynı yıl Fikir Kulüpleri Federasyonu’nu kuranlar arasında yer aldı. 1967 yılında başladığı askerlik görevinin son altı ayım sürgün olarak Malazgirt’te tamamladı. 1970 yılında İsmet Özel’le birlikte Halkın Dostları dergisini çıkartmaya başladı. Aynı yıl önce Ingiltere’ye, sonra iki yıl kadar kaldığı Fransa’ya gitti. Paris’te çeşitli işlerde çalışarak dil ve edebiyat alanında incelemeler yaptı, tiyatroyla ilgilendi. 1972’de Sovyet Yazarlar Birliği’ nin çağrısıyla gittiği Moskova Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde lisansüstü çalışması yaptı. 1974 yılında Türkiye’ye dönünce Muhsin Ertuğrul yönetimindeki İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları’nda dramaturg olarak çalışmaya başladı. 1975 başında kardeşi Nihat Behram’la birlikte Militan dergisini kurdu. Haziran 1977’de Sofya’da düzenlenen Dünya Yazarları I. Barış Kurultayı’na Türk delegelerinden biri olarak katıldı. Çağrılı olarak gittiği Yunanistan, Almanya ve Yugoslavya’da çeşitli toplantılara katıldı. 1978’de yayımlanmaya başlayan Sanat Emeği dergisinin yazı kurulunda yer aldı. 1979 yılında Türkiye Yazarlar Sendikası (TYS) Genel Sekreterliği’ne seçildi. 1981’de Barış Derneği davası nedeniyle tutuklandı. 1982’de bir gazetenin açtığı soruşturmaya verdiği yanıt yüzünden bir yıl hapse mahkûm oldu. Aynı dönemde TYS davasında da yargılanan Ataol Behramoğlu, 1981 yılında Asya-Afrika Yazarlar Birliği Lotus Edebiyat Büyük Ödülü’nü kazandı.
1982’de Barış Derneği kurucu ve yöneticisi olarak tutuklandı, on ay tutuklu kaldı. Cezaevinde bulunduğu sırada, Asya-Afrika Yazarlar Birliği 1981 Lotus Ödülü’nü kazandı.1983’te 8 yıl hapse mahkum edildi. 1984’te ülkeden gizlice ayrılarak Fransa’ya gitti. Bir süre sonra pasaport verilmeyen ailesini de gizlice yurtdışına çıkardı.
Hayatının 1989 yılında kadar süren bu döneminde Paris Sorbonne Üniversitesi’nde Rus edebiyatı ve karşılaştırmalı edebiyat konularında lisans üstü bir çalışma yaptı. 1986’da Paris’te ressam Yüksel Aslan ile birlikte Fransızca Türk edebiyatı dergisi “Anka”yı kurdu ve yönetti. Birçok ülkede katıldığı toplantılarda konuşmalar yaptı, şiirlerini okudu.
Almanya’da “Kızıma Mektuplar (1985)“, “Türkiye, Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum” (1985) adlı şiir kitapları ve “Mustafa Suphi Destanı“nın yeni bir basımı yayımlandı. Şiirlerinden Macarcaya yapılan bir seçmeler 1988’de Budapeşte’de “Europa” yayınevince yayımlandı Antoloji çalışmalarına da devam eden Behramoğlu bu dönemde “Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi“; “Dünya Şiiri Antolojisi” (Özdemir İnce ile birlikte); “Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi“‘ni yayımladı. Ayrıca “Çehov-Bütün Oyunları (1. Cilt)”, şiir üstüne yazılarını biraraya getiren “Yaşayan Bir Şiir” (1986) ile “Eski Nisan”, “Bebeklerin Ulusu Yok” adlı şiir kitapları yayımlandı. Hakkındaki davaların beraatla sonuçlanması üzerine Haziran 1989’da Türkiye’ye döndü.
Türkiye’ye dönüşünden sonra Pendik Belediyesi’nde kültür danışmanlığı, ardından Simavi Yayınları’nda editörlük yaptı. 90’lı yıllarda “Sevgilimsin” (1993) adlı şiir kitabını ve çeşitli yazılarını biraraya getiren, “İki Ateş Arasında” (1989), “Nâzım’a Bir Güz Çelengi” (1989), “Mekanik Gözyaşları” (1990), “Şiirin Dili-Ana Dil” (1997) yayımlandı. Aziz Nesin ile ilgili anılarını “Aziz Nesin’li Fotoğraflar” (1995); yurt dışı gezi yazılarını “Başka Gökler Altında” (1996) adlı kitaplarda topladı. Vera Tulyakova’nın anılarından ve Nâzım Hikmet’in şiirlerinden oluşturduğu “Mutlu ol Nâzım” adlı bir oyunu; belgesel bir oyun çalışması olan “Lozan” adlı eseri vardır.
1995’te Türkiye Yazarlar Sendikası Genel Başkanı seçilen şair; bu görevi 1999’a kadar iki dönem sürdürdü. 2002’de Türkiye P.E.N. Yazarlar Derneği “Dünya Şiir Günü Büyük Ödülü“‘nü aldı. 2008 yılında şiirlerinden geniş bir seçmeler Amerika Birleşik Devletlerinde yayınlandı. Aynı yıl kendisine Rusya Federasyonunca uluslararası Puşkin Nişanı verildi.
1992’de İstanbul Üniversitesi’nde başladığı Rus Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğini 2003’te aynı üniversitede doçent, 2009’da Beykent Üniversitesi’nde profesör olarak sürdürdü. Şimdi İstanbul Aydın Üniversitesi öğretim kadrosundadır. Cumhuriyet Gazetesi’nde köşe yazarlığı yapmaktadır.
İlk şiirlerini Yeni Çankırı, Yeşil İlgaz ve İlgaz gibi yerel yayın organlarında Ataol Gürus adıyla yayımlamıştı. Ankara’daki öğrencilik yıllarında ise Varlık, Yelken, Dost, Ataç, Evrim ve Devinim 60 gibi dergilerde yazdı. II. Yeni etkileri taşıyan ilk şiirlerinde kendine dönük bireyin çevreyle uyuşmazlıklarını sık sık kullandığı yergi unsurlarıyla birleştirdi. Bu yoldaki şiirlerini 1965 yılında Bir Ermeni General adlı kitabında topladı. 1970 yılında yayımlanan Bir Gün Mutlaka ve ardından gelen kitaplarında ise toplumcu gerçekçi şiir geleneği içinde, sorumluluk duygusu taşıyan çağdaş insanın dünyasını yansıttı.
Şiirleri, çevirileri ve çeşitli dergi ve gazetelerde kültür ve edebiyat üzerine yazdığı yazılarla 1960 kuşağının önde gelen edebiyatçılarından biri oldu.
Eserleri
Şiirleri
- Bir Ermeni General (1965)
- Bir Gün Mutlaka (1970)
- Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974)
- Ne Yağmur… Ne Şiirler… (1976)
- Kuşatmada (1978)
- Mustafa Suphi Destanı (1979)
- Dörtlükler (1983)
- İyi Bir Yurttaş Aranıyor (1983) (Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından oyunlaştırılmıştır.)
- Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum (1985)
- Kızıma Mektuplar (1985)
- Şiirler 1959-1982 (1983)
- Eski Nisan (1987)
- Bebeklerin Ulusu Yok(1988)
- Bir Gün Mutlaka-Toplu Şiirler I(1991)
- Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var-Toplu Şiirler II (1991)
- Kızıma Mektuplar- Toplu Şiirler III(1992)
- Sevgilimsin (1993)
- Aşk İki Kişiliktir(1999)
- Yeni Aşka Gazel(2002)
- İki Ağıt(2007)
- Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar (2008)
- Okyanusla İlk Karşılaşma(2008)
- Hayata Uzun Veda(2008)
Deneme-İnceleme
- Yaşayan Bir Şiir (1986),eklerle yeni basım 2007
- Şiirin Dili-Anadil (1995),eklerle yeni basım 2007
- Utanıyorum (1996)
- Mekanik Gözyaşları (1997)
- Nazım’a Bir Güz Çelengi (1997),eklerle yeni basım: Nazım Hikmet-Tabu ve Efsane(2008)
- İki Ateş Arasında (1998)
- Kimliğim İnsan(1999)
- Başka Bir Açı(2000)
- Gerçeklik Duygusunun Kaybolması(2001)
- Rus Edebiyatı Yazıları (2001)
- Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği(2001)
- Kendin Olmak ya da Olmamak(2003)
- Yeni Ortaçağın Saldırısı (2004)
- Biriciktir Aşk(2005)
- Rus Edebiyatının Öğrettiği(2008)
- Sivil Darbe(2009)
- Benim Prens Adalarım(2010)
Anı
- Aziz Nesinli Anılar (2008)
Gezi
- Başka Gökler Altında (1996),eklerle yeni basım 2010
- Yurdu Teninde Duymak(2008)
Oyun
- Lozan(1993)
Mektup
- Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar(İ.Özel’le mektupları,1995)
- Şiirin Kanadında Mektuplar(M.Demirtaş’la mektupları,1997)
Çocuk
- Yiğitler Yiğiti ve Uçan At Masalı(şiir-masal)
- Dünya Halk Masalları(çeviri-uyarlama)
- Düşler Kuruyorum (kitapta bölüm)
- M.Zoşçenko-Lastik Papuçlar(çeviri)
Antoloji
- Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2 cilt,1987, eklerle yeni basım
- Dünya Şiiri Antolojisi ( 4 cilt,1997 Ataol Behramoğlu-Özdemir İnce)
- Çağdaş Bulgar Şiiri Antolojisi(1983,Özdemir İnce-Ataol Behramoğlu, eklerle yeni basım 2008)
- Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi(eklerle yeni basım, 2008)
- Uçur Diye, Ey Aşk(Tematik Aşk Şiirleri,2007)
Çeviri
- Anton Çehov-Büyük Oyunlar(İvanov-Orman Cini-Vanya Dayı-Martı-Üç Kızkardeş-Vişne Bahçesi)
- Aleksandr Puşkin-Bütün Öyküler,Bütün Romanlar
- Aleksandr Puşkin-Seviyordum Sizi(şiirler)
- Maksim Gorki-Yaşanmış Hikâyeler
- Maksim Gorki-Bozkırda
- İvan Turgenev-Arefe
- Mihail Lermontov-Hançer(şiirler)
- Jose Marti-Göklerde Eriyip Gitmek İsterdim(şiirler)
- E.Babayev-Nâzım Hikmet
- V.Tulyakova-Nâzımla Son Söyleşimiz
- A.Fevralski-Nâzım’dan Anılar
- S.Viladimirov,D.Moldvaski-Mayakovski
- A.M.Şamsuddinov-Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi
- Fyodor Dostoyevski-Puşkin Üzerine Söylev
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi & vikipedi