BOĞANDA, Barthelemy (1910-1959)
Afrikalı siyaset adamı. Orta Afrika Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır.
4 Nisan 1910’da Fransız Ekvator Afrikası’nda Bobangui’de doğdu. 29 Mart 1959’da Bangui yakınlarında öldü. Fransız sömürge hükümetine yönetsel konularda yardımcı olan Mbaka kabilesinden bir çiftçinin oğluydu. Orta Afrika’daki çeşitli papaz
okullarında okudu, katolik misyonerlerden eğitim gördü.
1938’de Ubangi-Şari’nin (Orta Afrika Cumhuriyeti’nin önceki adı) ilk Afrikalı papazı oldu. Katolik misyonerlerin desteğiyle Kasım 1946’da Fransa Cumhuriyetçi Halk Hareketi Partisi’nden (Mouvement Republicain Populaire-MRP) Fransa Ulusal Meclisi’ ne girdi. Bu seçimi, yönetimin tuttuğu bir adayı alt ederek kazanmıştı. Bir süre sonra misyonerlere ve sömürge yönetimine karşı olduğunu açıklayarak MRP’den ve papazlıktan ayrıldı.
1950’lerde Kara Afrika’nın Toplumsal Evrim Hareketi Partisi’ni (Mouvement d’Evolution Sociale de l’Afrique Noire-MESAN) kurdu ve başkanlığını üstlendi. 1951 seçim kampanyasında “barışı tehlikeye soktuğu” gerekçesiyle tutuklandı. Serbest bırakıldıktan sonra bu olayı propaganda amacıyla kullandı. Bundan sonra saygınlığı gitgide arttı. Mart 1952’de Ubangi-Şari yerel meclis danışmanı, Nisan 1952’de Fransız Ekvator Afrikası başdanışmanı oldu.
Fransız yönetimi, halk tarafından tanınan ve çok yandaş toplayan Boganda’yla uzlaşmak için yeni bir vali atadı. Boğanda sömürgeciliğe karşı olmasına rağmen yararcı (pragmatik) bir yaklaşımla sömürge yönetimi ve Avrupalı iş adamlarıyla iyi ilişkiler kurdu. 1956’da başkent Bangui’de Fransız iş adamlarıyla bir anlaşma imzalayarak yapılacak mali yardım karşılığında belediye seçimlerinde ve yerel seçimlerde Avrupalılar’ın da temsil edilmesini kabul etti.
1957 seçimlerinde Ubangi-Şari halkı Fransız birliği çerçevesi içinde gelişme isteğini ortaya koyuyordu. General de Gaulle 1958’de ülkede cumhuriyet kurulmasını önerdi. Halkın bu öneriyi kabul etmesi Boganda’nm teşvikiyle oldu. Orta Afrika Cumhuriyeti adım alan cumhuriyet, Fransız Milletler Topluluğuna katılmayı kabul etti. Boğanda, Cumhurbaşkanı seçildi.
Ülkesi güvenliğe kavuşunca Boğanda dikkatini Fransız Ekvator Afrikası’na çevirdi. Çad, Gabon ve Fransız Kongosu’nu da içine alan bu bölgede Fransız yönetimi yerine, bu devletlerden oluşan bir federasyon kurmayı tasarladı. Latin Afrika Birleşik Devletleri adını taşıyacak olan bu devlet Angola, Belçika Kon-gosu (günümüzde Zaire) ve Kamerun’u da içine alıyordu. Ancak bu tasarısını gerçekleştiremedi ve yeniden ülkesinin sorunlarına döndü. Ülke, Boğanda’ mn bir uçak kazasında ölmesinden sonra, 13 Mart 1960’ta bağımsızlığını kazandı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi