BASİLEİOS (329-379)
Anadolulu kilise büyüğü. Ariusçuluk’ a karşı kilisenin görüşlerini savunmuş, toplumdan uzak kalarak kendini dine vermenin temel ilke olduğunu ileri sürmüştür.
Kayseri’de doğdu, orada öldü. Önce İstanbul’da, çağın ünlü retorikçisi, Libanios’tan öğrenim gördü, sonra Atina’ya gitti. Constantinius’un, sonradan imparatorluk tacını giyen, yeğeni Julianus ile yakınlık kurdu, Kayseri’den arkadaşı olan Gregorios’la anlaşarak Hıristiyanlık’la ilgili düşüncelerini yaymaya çalıştı. Sonra Kayseri’ye dönerek, kendini dine verdi, toplumdan uzak, içine kapalı bir yaşam sürmeye başladı. Arius’un ortaya attığı yeni ve kilise inançlarıyla bağdaşmayan düşüncelerden kaynaklanan bunalım nedeniyle olaylara karıştı. Ariusçuluk’un Hıristiyanlık’la ilgisi olmadığım, sapkınlıkla bağlantılı bir inanç düzeni oluşturma amacı güttüğünü ileri sürdü. Ariusçuluk’a eğilim duyduğu sezilen, İmparator Valens’in baskısına boyun eğmedi, Ariusçuluk yanlısı kimseleri kiliseden uzaklaştırdı.
Basileios’a göre olgunluğa, gerçeğe ulaşmanın başlıca yolu içe kapanarak sessiz bir yaşam sürmek, ölçülü davranmak, dengeli olmak, kimi besinleri yememek, tutkudan ve taşkınlıktan kaçınmak gibi bir yaşam biçimini ilke olarak benimsemektir. Bu kuralları, çağlar boyunca Doğu Kilisesi benimsemiş, yürürlükte tutmuştur. Üzerinde durduğu konular, çoğunlukla, İncil’den kaynaklanır. Bu konuların en önemlileri ahlak, inanç, yaratılış sorunlarını içerir. 360 dolaylarında ufak yazı (mektup) niteliğinde olan yapıtları, sık sık başvurulan bir kaynaktır. Yapıtları arasında en ünlüsü, evrenin altı günde yaratıldığı konusunu işleyen ve Kutsal Kitap’tsn esinlenen Eksaemeron’dur. Manastır yaşamını düzenleyen yazıları keşişlerin davranış kılavuzu olarak, bütün Doğu kiliselerinde okutulur.
• YAPITLAR: Eksaemeron, (“Büyük Kurallar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi