HILDEBRAND, Bruno (1812-1878)
Alman iktisatçı ve iktisat tarihçisi. Alman Tarihçi Okulu’nun kurucularındandır.
6 Mart 1812’de Thüringen’de Naumburg’da doğdu, 29 Ocak 1878’de Jena’da öldü. Bir devlet memurunun oğludur. Leipzig Üniversitesi’nde iktisat, tarih ve dinbilim öğrenimi gördü. 1836’da Breslau Üniversitesi’ne okutman,sonra doçent,1841’de de Marburg Üniversitesi’ne profesör olarak atandı. Bir süre sonra yerel hükümetin baskısı sonucu İsviçre’ye sığındı, önce Zürih, 1856’dan sonra da Bern üniversitelerinde öğretim üyeliği yaptı. Bern’de, İsviçre’nin ilk merkezi istatistik örgütünü kurdu ve yönetti. 1861’de Almanya’ya döndü, Jena Üniversitesi’ne profesör, bunun yanı sıra eyalet istatistik bürosu başkanı oldu.
Hildebrand, W.Rocher ve K.Knies ile birlikte Tarihçi Okul’un kurucusu ve iktisatta tarihsel-ahlak-bilim görüşün savunucusudur. Klasik İngiliz iktisatçılarının iktisadi gelişme alanında evrensel yasalar bulma girişimine karşı çıktı ve iktisat bilimini tarihsel gözlem ve istatistiksel ölçümlere dayanan bir alan olarak gördü. İktisat biliminin amacı, iktisadi gelişmeyi gözlemleyip dönemin kültürel ve ahlaki değer yargılarının ışığında toplumu daha yüksek gelişme dönemlerine götürecek önerilerde bulunmaktı.
Hildebrand üç ayrı iktisadi gelişme aşaması arasında ayrım yapar: Takas ekonomisi, para ekonomisi ve kredi ekonomisi aşamaları, iktisat biliminin görevi bu aşamaları incelemektir. Ancak bu aşamaları birbirinden ayıran özellikler konusunda Hildebrand açık çözümlemelere gitmemiştir. A.Sommer’e göre Hildebrand’ın bu ayrımı bir antikomünist manifesto niteliğindeydi. Hildebrand, çeşitli makale ve monografileriyle iktisat tarihinde özgün konuların araştırılmasını özendirmiş, Bern ve Jena’daki istatistik seminerleriyle de istatistiğin bir bilimsel araştırma yöntemi olarak benimsenmesine katkıda bulunmuştur. Ahlaki ve kültürel sorunları ve yargıları sürekli olarak ön planda tutmuş, ancak radikal ve sosyalist yaklaşımları reddetmiştir.
Hildebrand’ın görüşleri genç tarihçi okulu etkilemiş, Brentano ve Wagner gibi bazı “kürsü sosyalistlerine de bir ölçüde damgasını vurmuştur. Hildebrand, 1862’de yayımlamaya başladığı Jahrbücher für Nationalökonomie und Statistik adlı yıllıklar aracılığıyla iş hayatına ve ekonomiye ilişkin birçok toplumsal reforma ön ayak olmuş, iktisat tarihine ilişkin çok sayıda araştırma sunmuştur. Buna koşut olarak da, 1872’de Verein für Sozialpolitik adlı toplumsal politikayı konu edinen bir derneğin kuruluşuna öncülük etmiştir. Bu dernek, yeni oluşmuş bulunan Alman birliği ekonomisi için iktisat politikaları önermek amacını güdüyordu. Yaygınlaşmakta olan sosyalist ve Marxist akımları Alman devleti için bir tehlike olarak gören dernek, sosyal politika önerileriyle karşı önlemler geliştirmeyi amaçlıyordu. Bu nedenle, tarihçi okulun üyeleri daha çok sosyal politika ve iktisadi gelişme sorunlarını incelemişlerdir.
Hildebrand, klasik iktisatm genel iktisadi gelişme kuramlarım reddetmekle Roscher’den bir adım ileri gitmiştir. Roscher, klasik iktisatçıların “doğal” yasalarını ilke olarak tanıyor, ancak bunların soyutluğunu, tarihsel belge ve malzemeyle tamamlayıp somutlaştırmaya çalışıyordu. Evrensel iktisadi yasaların var olabileceğini reddeden Hildebrand’a göre her yapı, her kurum, sürekli evrim halindedir. İktisatçının yapabileceği de bu gelişmeyi ayrıntılı, tarihsel ve sayısal olarak incelemektir. Ona göre Klasik İngiliz İktisat Okulu ulus gerçeğini inkâr ediyordu. Oysa, incelenmesi gereken somut gelişme tek tek çeşitli ulusların gelişmesiydi.
Hildebrand, toplumların gelişmelerinde herhangi bir tekrarın söz konusu olamayacağını, toplumların yaşamıyla doğal düzen ya da doğal yasalar arasında herhangi bir benzerlik ya da koşutluk bulunamayacağını savunmuştur. İktisat biliminin görevi ulusların tarihsel gelişim aşamalarını belge ve sayılarla ayrıntılı bir biçimde sergileyebilmek olduğuna göre, bir bilim dalı olarak iktisat, sonuçta tümüyle tarihe ve iktisat tarihine dönüşmeliydi. Nitekim, başını Schmoller’in çektiği “Genç Tarihçi Okul” da iktisat yerine tümüyle iktisat tarihi alanında çalışmıştır.
Roscher, klasik iktisadın içeriğini ya da özünü değil, daha çok sunuluşunu ve öğretimini değiştirmeyi amaçlamıştı. Hildebrand ise doğrudan Klasik İngiliz İktisat Okulu’na karşı çıkmış; onun sadece soyut ve tümdengelimci olmasını ya da tarihsel bakış açısına önem vermeyişini değil, aynı zamanda “ahlak dışı” olmasını da şiddetle kınamıştır. Hildebrand’a göre klasik iktisat “bencilliğin ve çıkarcılığın doğal tarihi”dir; insanlığın evriminin kültürel, sosyal ve ahlaki yönlerini tamamen reddedip kendini gerçekler dışında kalmaya mahkûm etmiştir. Alman Tarihçi Okulu içerisinde klasik iktisada bireysel ve toplumsal ahlak açısından en çok karşı çıkan Hildebrand olmuştur.
1848’de yayımlanan Die Nationalökonomie der Gegenvuart und Zukunft (“Geçmişin ve Geleceğin Politik İktisadı”) adlı en önemli kitabında, klasik İngiliz iktisat sistemini eleştirmekten de öte, her zaman ve mekân için geçerli olabilecek iktisadi yasaları araştırma çabasının anlamsızlığı üzerinde ısrarla durur. Roscher’in ekonomiyle canlı bir organizma arasında kurduğu benzerlik!, bunun “fizyolojik” işleyişini ortaya çıkarma çabalarını da reddeder.
Ayrıca, kuramsal sorunlarla somut iktisat politikasına ilişkin olanları birbirinden tamamen ayırır ve iktisat uygulamalarının soyut kuramlardan bekleyecek hiçbir şeyi olmadığını özellikle vurgular. Temel görev, ulusların geçirdikleri iktisadi evrim ve aşamaların incelenmesidir. İktisat bilimi, bir bilim dalı olarak var olma hakkına sahip olmak istiyorsa, genel olarak kültürün temel iktisadi tarihini üretebilmeli, bunu yapmayı çalışırken de tarih biliminin diğer dallarıyla istatistikten geniş ölçüde yararlanmalıdır.
Hildebrand, iktisat tarihine ilişkin araştırmalarında zımnen de olsa sık sık klasik iktisatın bazı sonuçlarını kabullenmiştir. Aslında, iktisatta tarihsel görüşü genişletip onu en ileri mantıksal uzantılarına dek götürecek olanlar, Hildebrand’dan sonra Knies ve özellikle “Genç Tarihçi OkuF’un başına geçecek olan Schmoller olacaktır.
• YAPITLAR (başlıca): Die Natio…dökonomie der Geeen-wart und Zukunft, 1848, (“Geçmişin ve Geleceğin Politik iktisadı”); Statistische Mitteilungen über d’ıe volks-wirtschaftlichen Zustânde Kurhessens, nach dmtlichen Quellen, 1853, (“Resmi Kaynaklara Göre Kurhessen’in iktisadi Koşullan Üzerine İstatistiksel Bilgiler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi