BARDILI, Christoph (1761-1808)
Alman filozof. Akılcı gerçekçiliğin ve Hegel’in geliştirdiği mantığın öncülerindendir.
Christoph Gottfried Bardili Blaubeuren’de doğdu, Hergelstetten’de öldü, içinde birçok din görevlisinin bulunduğu eski bir aileden gelir. Leonberg’e giderek, filozof Schelling’in babası olan, amcasının yanında ilk eğitimini aldı. 1774’te Denkendorf’a ve 1776’da Maulbronn’a gitti. Maulbronn papaz okuluna yazıldı. Gerekli sınavı verdikten sonra, 1778’de, bir vakıf aracılığıyla, doğabilimleri, felsefe ve tanrıbilim öğrenimini sürdürdü. 1783’te babasının görevli bulunduğu kilise çevresine döndü. Bu ortamı ve kilisedeki görevi yeterli bulmayınca felsefe çalışmalarına ağırlık verdi. Sonraki yıllarda felsefe profesörü olarak Stuttgart’a çağrıldı. Okulun kapatılması üzerine, bir süre bu kentin gimnasyumunda görev aldı, en verimli çalışmalarını burada yaptı.
Bardili, Kant, Fichte ve Schelling idealizmine karşı çıkarak akılcı gerçekçilik akımını benimsedi. Alman felsefesinin idealist gidişinden tedirgin olarak, düşüncenin geniş çaplı bir çözümlemesinin yapılması gerektiğini vurguladı. Başyapıtı olan Grundlagen der ersten Logik’te, çalışmalarını mantık sorunları ve Almanya’da süregelen tartışmalardan doğan yanlışlıklar ve eleştirel felsefe üzerinde yoğunlaştırdı.
Bardili, genelde Reinhold’un ortaya koyduğu akılcı gerçekçiliğe daha kolay kavranır bir biçim kazandırmaya çalıştı. Evrenin dış gerçekliğine dokunmayan düşünür daha çok idealizme yönelik eleştiriler yaptı. Hobbes’un daha önce düşündüğü gibi, felsefeye bir tür matematik mantığıyla yenilik getirme ereğini güttü.
Ona göre tüm bilimlerin ve felsefenin temel kuralı’ mantığın özdeşlik ve çelişiklik ilkeleridir. Bunlar herhangi bir önermenin doğru ya da yanlış olarak değerlendirilmesinde kesin ölçü özelliği taşırlar.
Bardili’nin ileri sürdüğü görüşe göre mantıksal gerçeklerden başka bir gerçek yoktur. Gerçekler yalnızca düşünceler arası ilişkiden doğar. Çelişik olmayan ne varsa gerçektir. Bu ilkeler metafizik düzeyde de geçerlidir.
Mantıksal özdeşlikten metafizik özdeşliğe de geçme olanağı vardır. Düşüncenin tüm işlemleri, yargının iki terimini birleştiren ilişkiyle olanaklıdır. Ona göre bu ilişki değişmez ve tümeldir.
Bardili tüm bu çalışmalarının yanı sıra Kant’ın görüşlerindeki güç anlaşılan yerleri yorumlayıp açıklamaya çalışmıştır. Onun özellikle Kritik der reinen Vernunft yapıtında ele aldığı etik sorunları üzerinde durmuştur.
Bardili, Hegel’in varlıkbilimle ilgili mantığında oluş ve düşünceyi özdeş sayan görüşün öncüsüdür. Onun ileri sürdüğü düşünceler, Schelling’de, öznelle nesnelin salt akılda özdeşliğe ulaştığı görüşünü doğurmuştur.
• YAPITLAR: Allgemeine praktische Philosophie, 1795, (“Genel Uygulamalı Felsefe”); Epochen der vorzüglich-sten Philosophischen Begriffen, 1798, (“En Önemli Felsefe Kavramlarının Doğduğu Dönemler”); Die Ursprung des Begnffs der Willensfreiheit, 1798, (“İstenç Özgürlüğünün Kökeni”); Briefe über die Ursprung der Metaphysık, 1798, (“Metafiziğin Kökeni Üstüne Mektuplar”); Grundriss der ersten Logik, 1800, (“İlk Mantığın Temeli”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi