Daniel Bernoulli (1700-1782)
Daniel Bernoulli, 18. yüzyılın önde gelen İsviçreli matematikçi ve fizikçilerinden biridir. Bernoulli ailesinin bir üyesi olarak, ailesi matematik ve bilim alanında birçok önemli katkıda bulunmuş bir ailedir. Daniel Bernoulli, 8 Şubat 1700'de Groningen'de doğmuş ve 17 Mart 1782'de Basel'de ölmüştür.
Eğitimi ve Kariyeri
Eğitim: Bernoulli, genç yaşta matematik ve bilimle ilgilenmeye başlamış, tıp eğitimi almış ve 1721'de Basel Üniversitesi'nden tıp doktorası yapmıştır.
Kariyer: 1723'te St. Petersburg'a giderek burada matematik profesörü olarak çalışmıştır. Daha sonra Basel Üniversitesi'nde hem fizik hem de matematik alanlarında profesörlük yapmıştır.
Başarıları ve Katkıları
Hidrodinamik: Bernoulli, en çok hidrodinamik alanındaki çalışmalarıyla tanınır. 1738 yılında yayımlanan "Hydrodynamica" adlı eserinde, akışkanların hareketini ve dinamiklerini incelemiştir.
Bernoulli İlkesi: Bu ilke, bir akışkanın hızının arttığı yerlerde basıncının azaldığını belirtir. Bu ilke, uçakların kanatlarının tasarımında ve birçok modern mühendislik uygulamasında temel bir prensip olarak kullanılır.
Olasılık Teorisi: Daniel Bernoulli, olasılık teorisine de önemli katkılarda bulunmuştur. Özellikle "Bernoulli Denemeleri" olarak bilinen olasılık teorisi üzerine yaptığı çalışmalar dikkat çekicidir.
Ekonomi ve Karar Teorisi: Beklenen fayda teorisi üzerine çalışmalarıyla ekonomi ve karar teorisine de önemli katkılarda bulunmuştur. Risk altında karar verme süreci üzerine yaptığı çalışmalar modern ekonomi teorilerinin temelini oluşturur.
Ailesi
Daniel Bernoulli, Bernoulli ailesinin birçok önemli bilim insanını içeren geniş bir ailesinin üyesidir. Babası Johann Bernoulli ve amcası Jacob Bernoulli de tanınmış matematikçilerdi. Babasıyla olan ilişkisi zaman zaman rekabetçi ve zorlu olmuştur.
Daniel Bernoulli'nin bilim ve matematik dünyasına yaptığı katkılar, onun bugün bile saygıyla anılmasını sağlar. Özellikle fizik ve mühendislik alanlarındaki çalışmaları, modern bilim ve teknoloji için temel teşkil eder.
İsviçreli matematik, fizik ve tıp bilgini. Hidrodinamik ve diferansiyel denklemler konusunda değerli çalışmalar yapmıştır.
Hayatı
8 Şubat 1700’de Hollanda’nın Gröningen kentinde doğdu. O tarihte Gröningen Üniversitesi’nde matematik profesörü olan Jean Bernoulli ile Basel’in soylu ve varlıklı ailelerinden birinin kızı olan Dorothea Falkner’in ortanca oğludur. 1705’te babası, kardeşi Jacques’m ölümüyle boşalan Basel Üniversitesi’ndeki matematik kürsüsüne profesör atanınca aile İsviçre’ye yerleşti ve o tarihten sonra Daniel’in yaşamının büyük bir bölümü Basel’de geçti.
Jean Bernoulli oğlunun işadamı olarak yetişmesini istiyordu; ancak bu isteğini oğluna kabul ettiremeyince, bir zamanlar babasının kendisine yaptığı gibi, tıp okuması koşuluyla üniversiteye başlamasına izin verdi. Böylece 1715’te liseyi bitiren Daniel Bernoulli önce Basel’de, 1718’de Heidelberg ve 1719’da Strasbourg’da tıp öğrenimini sürdürdü. Ertesi yıl Basel’e dönerek 1721’de, akciğerlerin işlevine ilişkin teziyle tıp doktorasını aldı. Aynı yıl, boş olan botanik ve anotomi kürsüsü için başvurduysa da isteği geri çevrildi; mantık derslerini vermek için yaptığı başvuru da yeterli oyu alamayınca, 1723’te tıp çalışmalarını sürdürmek için kardeşi Nicolas’yı izleyerek Venedik’e gitti.
Matematik çalışmalarına kendisinden beş yaş büyük olan ağabeyisi Nicolas ile başlayan Daniel, sonradan çalışmalarını babasıyla sürdürdü. Matematik konusunda ilk yapıtı, 1724’te Venedik’te yayımlanan Exercitationes quaedam mathematicae (“Matematik Alıştırmaları”) adlı kitabıdır. Bu kitabın olağanüstü ilgi uyandırması üzerine Petersburg Akademisinden bir çağrı aldı ve 1725’te Petersburg’a (bugün Leningrad) yerleşti. Aynı yıl, kum ve su saatleri için en uygun biçimleri belirleyen çalışmasıyla Fransız Akademisi’nden aldığı ödül, yaşamı boyunca kazandığı on ödülden ilkiydi.
Sekiz yıl kaldığı Petersburg’ta ilk altı yıl boyunca, yakın arkadaşı ve babasının öğrencisi Euler ile birlikte çalıştı. Gene o yıllarda, sonradan Hydrodyna-mica adıyla yayımlanacak olan kitabının taslağını hazırladığı gibi, titreşim kuramıyla ilgili incelemelerini bitirerek olasılıklar hesabı üzerinde çalışmaya başladı. Petersburg’un iklimine ve sosyal ortamına bir türlü alışamadığından, 1733’te Basel Üniversitesi’nde boşalan anatomi ve botanik kürsüsünün başına geçmek üzere Basel’e döndü ve yaşamının geri kalan bölümünü orada geçirdi. 1743’e değin botanik ve anatomi, 1743-1750 arası fizyoloji, 1750-1776 arası fizik kürsülerinin başkanlığını yapan Daniel Bernoulli, 17 Mart 1782’de Basel’de öldü.
Bernoulli’nin tıpla ilgili çalışmaları, solunum sisteminin, kalbin ve kasların kasılıp-gevşeme hareketinin mekaniği, görme sinirlerinin niteliği ve ağtabakada kör noktaya giriş yerinin belirlenmesini kapsar.
Çağının en saygın bilim adamlarından biri olan Daniel Bernoulli, başta Petersburg, Paris, Berlin ve Londra olmak üzere Avrupa’nın sayılı bilim merkezlerindeki en önemli akademilerin üyesiydi. Newton’ un düşüncelerini Leibniz’in hesap yöntemleriyle birleştirerek matematik bilimlerin ilerlemesine büyük katkıda bulundu.
• YAPITLAR (başlıca): Execitationes quaedam mathematicae, 1724, (“Matematik Alıştırmaları”);Hydrodynamica, 1738, (“Hidrodinamik”).