BENİ SADR, Abdü’l-Hasan (1933)
İranlı siyaset adamı. İran İslam Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanıdır.
Batı İran’da Hamadan’da doğdu. Ayetullah Seyyid Nasrullah Beni Sadr’ın oğludur. Sorbonne ve Tahran üniversitelerinde iktisat eğitimi gördü.
1951-1953 arasında İran’da başbakanlık yapan Muhammed Musaddık’ın izlediği siyaseti destekledi. 1953’te Musaddık’ı devirerek sürgünde bulunan Muhammed Rıza Pehlevi’yi yeniden iktidara getiren askeri darbeden sonra Şah yönetimini devirmeyi amaçlayan yeraltı örgütüne katıldı. 1963’te Şah’ın. başlattığı Ak Devrim’e karşı protesto eylemlerine: katıldığı gerekçesiyle tutuklandı ve sürgüne yollandı. Onunla birlikte sürgüne gönderilenler arasında Ayetullah Humeyni de vardı. 1963-1979 arasında Paris’te: yaşayan Beni Sadr, Sorbonne Universitesi’nde ders verdi. Ayetullah Humeyni ile yakın ilişki içinde bulundu.
1977’den sonra Şah’a karşı yurt içinde ve yurt dışında sürdürülen siyasi muhalefet yaygınlaştı. İran üzerindeki denetimini yavaş yavaş kaybeden Şah Pehlevi, Ocak 1979’un ilk günlerinde İran’dan kaçtı. 1 Şubat 1979’da Ayetullah Humeyni ve Beni Sadr sürgünden döndüler. Bir hafta sonra Devrim Konseyi ve ona bağlı olarak bir geçici hükümet oluşturuldu. Devrim Konseyi üyeliğine getirilen Beni Sadr, aynıı zamanda hükümette de iktisadi ve mali işler bakanı oldu. 1979’da kısa bir süre dışişleri bakanlığını da üstlendi.
1 Nisan 1979’da yapılan bir referandîum som ıcu İran İslam Cumhuriyeti’nin kurulduğu ilan edi İdi. Ağustos 1979’da anayasa hazırlanması için kurucu meclis oluşturuldu. Kurucu Meclis’te yer alan Beni Sadr anayasa konusunda yeterince etkili olamadı. Aralık 1979’da anayasanın kabulünden sonra 25 Ocak 1980’de yapılan seçimlerle Beni Sadr cumhurbaşkanı seçildi. Yedi ay sonra genelkurmay başkanlığını da üstlendi.
Beni Sadr uzun tartışmalar sonunda mollaların ağır basmasıyla Ağustos 1980’de Muhammed Ali Recai’yi başbakan atamayı kabul etti. Beni Sadr ve Recai arasında İslam devriminin yönlendirilmesi konusunda derin görüş ayrılıkları vardı ve uyumlu çalışmaları olanaksızdı. Eylül 1980’de İran-Irak Savaşı başlayınca, Beni Sadr’ın genelkurmay başkanı olarak izlediği savaş stratejisi başta başbakan Recai olmak üzere dinci gruplarm eleştirilerine yol açtı. Iran halkı ikiye ayrıldı. Beni Sadr’ı Halkın Mücahitleri adlı örgüt de destekliyordu. Karşı yanda ise ülkenin siyasi yapısına egemen olan mollalar ve Devrim Muhafızları vardı.
Beni Sadr 21 Haziran 1981’de meclis kararıyla azledilerek, genelkurmay başkanlığından alındı ve cumhurbaşkanlığından düşürüldü. Bir süre İran içinde gizlenen Beni Sadr, Halkın Mücahitleri örgütünün başkanı Masud Recavi ile birlikte Fransa’ya gitti. Halen Fransa’da yaşamaktadır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi