BENEDEN, Edouard van (1846-1910)
Belçikalı hücrebilim ve embriyoloji uzmanı. Döllenmiş yumurtanın evrelerini incelemiş ve eşey hücrelerindeki kromozom sayısının öbür hücrelerdekinin yarısı kadar olduğunu saptamıştır.
Edouard Joseph Louis-Marie van Beneden 5 Mart 1846’da Louvain’de doğdu. Babası Pierre-Joseph van Beneden (1809-1894) özellikle tenyaların yaşam çevrimini ilk kez açıklayan değerli bir asalakbi-lim ve zooloji bilginiydi. Edouard van Beneden Liege Üniversitesi’ndeki öğreniminden sonra 1870’te aynı üniversitenin zooloji fakültesinde öğretim üyesi, 1871’de doçent, 1874’te de profesör oldu. Çalışmaları nedeniyle, Brüksel, Edinburgh, Jena, Leipzig ve Oxford üniversitelerinden onur doktoru unvanı aldı. 1880’de vanBambeke ile birlikte Archives de biologie adlı bir dergi çıkarmaya başladı. Daha öğrenciliği sırasında Schwann ve Schleiden’in hücrenin yapısı üzerindeki çalışmalarından ve Walther Flemming’in hücre bölünmesiyle ilgili incelemelerinden etkilenerek araştırmalarını bu alanda yoğunlaştıran Beneden’ in Liege Üniversitesi’ndeki embriyoloji dersleri, tümüyle kendi araştırma ve gözlemlerine dayanıyordu. 28 Nisan 1910’da Liege’de ölen Beneden’in elyazması ders notları, ölümünden sonra öğrencisi J.L.A. Brachet tarafından yayımlanmıştır.
Kromozomların yapısında “kromatin” adı verilen ve DNA ile proteinlerden oluşan maddelerin varlığı Flemming ve Schleiden tarafından açıklanmıştı. Beneden’in bu maddenin eşit oranda hücreye geçtiğini gözlemlemesinden sonra, kromatinin de hücreyle birlikte bölündüğü kesinlik kazandı. Hücre bölünmesinde santrozomun kendini eşlediği ve hücre yaşamı boyunca kalıtsal olduğu da gene Beneden’in Flemming ve Boveri ile yaptığı çalışmalarla açıklık kazanmıştır.
1873’te çekirdeğin hücre bölünmesi sırasındaki durumunu inceleyen Schleiden’in çalışmaları da, kromozom ve çekirdeğin kalıtımdaki rolünü ortaya koydu. İlk gözlemciler çekirdeğin yumurta ve spermde bulunmadığına, ancak hücre bölünmesinden sonra oluştuğuna inanıyorlardı. Schleiden ve Beneden’in araştırmaları, çekirdek ve içeriğinin sürekli olduğu ve bir kuşaktan öbürüne geçtiği görüşüne dayanarak, çekirdek içeriğinin kaybolmadığını ve hücre bölünmesi sırasında iki çekirdeğe bölündüğünü kanıtlamıştır.
1883’te, atlarda asalak yaşayan Ascaris megalo-cephalae adlı bir tür barsak kurdu üzerinde araştırmalar yapan Beneden, yumurta ve sperm.hücresinin asıl hücrenin yarısı kadar kromozom içerdiğini göstererek, meyoz bölünmede kromozom sayısının neden yarılandığını açıklamış, tüm çalışmalarıyla hücre morfolojisinin ve özellikle hücre bölünmesinin anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.
• YAPITLAR: “Recherches sur les Dicyemides, survivants actuels d’un embranchement des Mesozoaires” Bulletins de l’Academie Royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, ILI-ILII, 1876, (“Mesozoaların Bugün Yaşayan Bir Grubu, Dicyemidae Üzerine Araştırmalar”); “Recherches sur la maturation de d’oeuf et la fecondation”, Archives de biologie, IV, 2-3, 1883, (“Yumurtanın Olgunlaşması ve Döllenme Üzerine Araştırmalar”); “Nouvelles recherches sur la’ fecondation et la division mitosique chez l’ascaride megalocephale”, Bulletins de l’Academie Royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, XIV, 1887, (“Ascaris megalocep-halae’de Döllenme ve Mitoz Bölünme Üzerine Yeni Araştırmalar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi