BARNARD, Edward Emerson (1857-1923) ABD’li astronom. Karanlık bulutsuların ilk sistemli katalogunu hazırlamış ve Jüpiter’in beşinci uydusunu keşfetmiştir.
16 Aralık 1857’de Tennessee Eyaleti’nin Nashville kentinde doğdu. Yoksul bir ailenin çocuğuydu, annesinden aldığı ilk eğitiminden sonra okuma olanağı bulamadan dokuz yaşında bir fotoğraf stüdyosunda çalışmaya başladı. Yirmi yaşındayken astronomiye amatörce ilgi duyarak kendi yaptığı teleskopla bir kuyrukluyıldız keşfetti. Bu buluşuyla 1883’te Nashville’deki Vanderbilt Üniversitesi’nden bir burs kazanan Barnard, 1887’de üniversite diplomasını aldığında otuz yaşındaydı. Aynı yıl California’daki Lick Gözlemevi’nin astronomları arasına katıldı ve 1895’e değin süren bu görevi sırasında Jüpiter’in beşinci uydusunu keşfetti. 1895’te Chicago Üniversitesi’nde, ölünceye değin sürdüreceği astronomi profesörlüğünü ve üniversiteye bağlı Yerkes Gözlemevi’nin astronomluğunu üstlendi. 6 Şubat 1923’te Wisconsin Eyaleti’nde, Yerkes Gözlemevi’nin bulunduğu Williams Bay’de öldü.
Barnard, Lick Gözlemevi’nde, o dönemin en büyük teleskopu olan 91,5 cm’lik Clark yapımı bir teleskopla gözlemlere başlamıştı. 9 Eylül 1892’de, Galilei’nin Jüpiter’in ilk dört uydusunu keşfederek teleskop çağını açmasından hemen hemen üç yüzyıl sonra, Jüpiter’in yeni bir uydusunu keşfetti. Gezegene ilk dört uydudan daha yakın olan bu küçük uyduya “Amalthea” ya da “Jüpiter V” adı verildi ve daha sonra bulunan tüm uyduların yeri gökyüzü fotoğraflarıyla saptandığından Barnard’ın uydusu teleskopla keşfedilmiş son uydu olarak kaldı.
1895’te Yerkes Gözlemevi’ne geçen Barnard, aynı yıl, Mars’ı, tam Güneş’in karşısında bulunmadığı, dolayısıyla ayrıntılarının daha iyi görülebildiği bir konumda gözlemleyerek gezegenin yüzeyindeki kraterleri inceledi. Ancak, 1897’den başlayarak gözlemevinin 101,60 cm’lik teleskopuyla yaklaşık yirmi beş yıl sürdürdüğü gözlemleri daha çok küresel yıldız kümelerine ve Samanyolu’ndaki karanlık bulutsulara yöneliktir. 1916’da, yıldızların özdevinimini saptamak için küresel kümeler üzerinde yaptığı gözlemler sonucu, 1968’e değin bilinen yıldızlar arasında özdevinimi en hızlı olan yıldızı keşfetti. BD katalogunda 3561 numarayla kayıtlı olan ve “Barnard yıldızı” adıyla bilinen bu yıldızın özdevinimi 10″, 30’dir.
Samanyolu’ndaki gözlemleri sonucunda da, bu ışıklı bulutsu kümesinin kimi yerlerindeki karanlık bölgelerin, gaz ve toz yığınlarından oluşmuş karanlık birer bulutsu olduğunu açıklayan Barnard, 1919’da bu karanlık bulutsuların ayrıntılı bir kataloğunu yayımladı. Gözlemlerine ilişkin dokuz yüz dolayındaki makalesi dışında, fotoğrafçılık deneyimini de kullanarak kuyrukluyıldızların 1.400 ve Samanyolu’nun 4.000’e yakın fotoğrafını çeken Barnard, astronomi alanında günümüze değerli bir çalışma bırakmıştır.
• KAYNAKLAR: E.B. Frost, “Edward Emerson Barnard”, Memoirs of the National Academy of Sciences, XXI, 1926; W.Ley, Watchers on the Skies: An Informal History of Astronomy from Babylon to the Space Age, 1963; R.S. Richardson, The Star Lovers, 1967.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi