BOREL, Emile (1871-1956)
Fransız matematikçi. Analize ve olasılık kuramına katkılarıyla tanınır.
Felix Edouard Justin Emile Borel 7 Ocak 1871’de Aveyron yakınlarındaki Saint-Affrique’te doğdu. Babası kasaba papazıydı. Üstün zekâsını kısa sürede kanıtlayınca, ailesi onu komşu kent Montauban’daki liseye gönderdi. Paris’te üniversite sınavlarına hazırlanırken arkadaş olduğu oğlu aracılığıyla tanıştığı ünlü matematikçi Darboux’nun etkisi altında kalarak matematikçi olmaya karar verdi. 1889’da birincilikle kazandığı Ecole Normale Superieure’deki ilk yılında iki çalışması yayımlandı. 1893’te birincilikle mezun olunca, Lille Universitesi’nde ders vermesi için yapılan teklifleri kabul etti. Burada doktora tezini yazdığı üç yıl içinde 22 makalesi yayımlandı. 1896’da yeniden Ecole Normale’e dönen Borel’in ilgisi, kuramsal matematiğin soyut yapısından uygulamalarına, sosyal konulara ve politikaya kadar uzanan geniş bir düşünce alanım kapsıyordu. 1901’de evlendiği eşinin Camille Marbo takma adıyla yayımlanmış otuz kadar romanı vardır.
Borel 1909 yılında Sorbonne’daki Fonksiyonlar Kuramı Kürsüsü’nün başına getirildi. 1924-1936 yılları arasında, doğduğu kasabanın belediye başkanlığı ve bakanlık da dahil olmak üzere çeşitli politik görevlerde bulundu. 1940’da Sorbonne’a döndü ve ölünceye kadar elli kadar kitap ve makale daha yayımladı. II. Dünya Savaşı sırasında Vichy hükümeti tarafından kısa bir süre hapsedildikten sonra doğduğu kentin direniş hareketine katıldı. 1955’te Centre National de la Recherche Scientifique’in (Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi) ilk altın madalyasıyla ödüllendirildi. 3 Şubat 1956’da Paris’te öldü.
Borel’in matematiğe en önemli katkıları analiz ve olasılık alanlarında olmuştur. İlgilendiği problemleri
19.yy matematikçilerine özgü bir çalışma yöntemiyle ele almış, gereksiz genellemelerden, formalizmden ve sezgicilikten kaçınmıştır. İlk incelemelerinden başlayarak ilgisini, Cantor’un kümelere ilişkin çalışmaları, ölçüm kuramı, ıraksak diziler ve sayılabilirlik kavramlan üzerine yoğunlaştırdı. Doktora tezinde, biri Heine-Borel teoremi adıyla anılan, diğeri ise sayılabilir bir kümenin ölçümünün sıfır olduğunu gösteren iki önemli teorem kanıtladı.
Borel, daha sonra nokta kümelerinin ölçümsel özellikleri, olasılık kuramının geliştirilmesi ve büyük sayılar kuralının özel bir halinin kanıtlanmasıyla uğraştı. Picard teoreminin elemanter bir kanıtını verdi. Oyunlar kuramının temellerini attığı gibi strateji oyunlarının ilk kez tanımını da kendisi yaptı. Uç oyuncu için “min-max” kuramını kanıtladı.
Borel, üretken bilimsel yaşamında üç yüzü aşkın makalenin yanı sıra birçok kitap yazmış, nokta kümelerine ilişkin etkili kuramların ve gerçek değerli değişkenler fonksiyonlarının gelişmesinde öncü niteliğinde çalışmalar yapmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Leçons sur la tbeorie des fonctions, 1898, (“Fonksiyonlar Kuramı Üzerine Dersler”); Me-moire sur les series divergentes, 1899, (“Iraksak Seriler Üzerine inceleme”); Le basard, 1914, (“Rastlantı”); La politıque republicaine, 1924, (“Cumhuriyet Politikası”); Vakur pratique et pbilosopbiaue des probabilites, 1939, (“Olasılıkların Pratik ve Felsefi Değeri”); Elements de la tbeorie des ensembles, 1949, (“Kümeler Kuramının Öğeleri”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi