Fütürizm (Gelecekçilik)
Fütürizm 1910’larda bir grup Italyan sanatçısının, geleneksel sanatın çağdaş yaşam biçimlerini karşılamadığı gerekçesiyle başlattıkları bir harekettir. Değişen yaşam biçimlerinin temelinde teknolojinin dinamizmini gören fütüristler, yeni bir sanat yaratmak için geçmişle bütün bağların koparılmasını öngörüyorlardı. Bu yüzden her türlü geleneği, zamanla yerleşmiş geçerli ölçüleri, kuramları yıkmak, müzeleri, kütüphaneleri, akademik kurumlan kaldırmak ve İtalya’yı profesörlerin, arkeologların, antika meraklılarının boyunduruğundan kurtarmak gerekiyordu. Çünkü bütün bu değer ölçüleri ve kurumlar sanatsal yaratıcılığı baltalıyorlardı. Fütürizm enerji kavramını bir din gibi yüceltiyordu. Fütürist estetiğe göre gerçeğin boyutlarının, belirgin ve durağan tek bir mekân içinde betimlenmesi yetersizdi. Enerji ve hızın anlatımı ancak bir hareketin bütün aşamalarını içeren çeşitli mekân birimlerinin biraraya getirilerek bütünleştirilmesiyle gerçekleştirilebilirdi. Ayrıca düşünceler ve anılar gibi konuyla bağlantılı şeylerin hepsi anlatıma katılmalıydı. Fütürizm hareketi şair Marinetti’nin 20 Şubat 1909’da Paris’te Le Figaro gazetesinde yayımladığı bildirge ile başladı. Marinetti’nin yönetiminde Boccioni , Russolo ve Carta gibi sanatçıların hazırladıkları 11 Şubat 1910 tarihli Fütürist Resmin Bildirgesi ile plastik sanatlar alanına da sıçramış oldu. Bunu yayınlanan Fütürist Resmin Teknik Bildirgesi, izledi. Bu bildirgede Marinetti’nin hız ve enerji üstüne ilk bildirgesinde ileri sürülen düşünceler yineleniyor, ayrıca resmin plastik dilinin çeyrek yüzyıl önce Yeni izlenimciler’ce (Neo-Empresyonist-ler) geliştirilen renk aynştıncılığı üstüne temel-lendirilmesi gerektiği vurgulanıyordu, ilk büyük fütürist sergi 19îl’de Milano’da açıldı. Bu sergideki resimler konu olarak yeni bir bakış açısı getirmekle birlikte, bildirgelerde ileri sürülen düşünceler kadar devrimci değildi, izlenen yol sadece 1890’lardaki resim dilinin bir uzantısıydı.
Severini ’nin önerisiyle Paris’e kısa bir gezi yapan Fütüristler son eğilimleri, özellikle de
Kübizm’i tanımak olanağını buldular. Bundan sonraki çalışmalarında renk aynştıncılığı ile Kübizm’in biçimi parçalama yöntemlerini birleştirerek yeni biçimsel olanaklar denediler. Bu biçimsel kaygıyla oluşturdukları ve kent yaşamı, ışık, enerji, mekanik hareketler, gürültü gibi öğeleri tek bir görsel deneyde kaynaştıran yapıtlannı 1912’de Paris’te sergilediler. Fütürizm’in kuramsal alandaki sözcülüğünü 1916’ya değin Floransa’da yayımlanan Voce dergisi yürüttü. 1913’te de harekete yeni katılan Ardengo Soffici ile eleştirmen Giovanni Papini Lacerba adlı fütürist dergiyi yayımlamaya başladılar. Daha sonra Fütüristler arasına Mario Sironi,(1885-1961) Ottone Rosai (1895-1957) ve Enrico Prampolini (1894-1956) gibi sanatçılar da katıldı.
Fütürizm plastik sanatlar alanındaki önderi Boccioni’nin 1916’daki ölümü ve I. Dünya Savaşı nedeniyle gerçek ve özgün bir sanat hareketi olmaktan uzaklaştı. Marinetti’nin Mussolini’nin yanında yer almasıyla da iyice siyasal bir boyut kazandı. Mussolini’nin iktidara gelişinden sonra faşizmin sanatsal ideolojisi haline büründü; ancak başlangıçtaki dinamizme ve yaratıcılığa bir daha hiç ulaşamadı. Fütürizm, Kübizm’in biçimi parçalama yöntemlerini, şiddetli renk kullanımı ile birleştirmekle birçok Kübist sanatçının, Picasso ve Braque ’ın renksiz paletinden uzaklaşmasına yol açtı. Böylece Bireşimci Kübizm’e geçişi kolaylaştırmış oldu. Fütürizm, bir dizi sanat hareketini de etkiledi. Vortisizm, Alman Dışavurumculuğunun bazı biçimleri, Moskova’da 1913-1915 arasında gelişen öncü resim anlayışı bunlar arasındadır. Almanya, Fransa ve Hollanda’da 1920’lerin mimarlığı da büyük ölçüde fütürist düşüncelerin etkisi altında kaldı. Ancak Fütürizm’den en çok Devrim sonrası Sovyet sanatı etkilendi, ideolojilerinin birbirine ters olmasına karşın, Mayakovski’ninşiirdeki fütürizmi ve Rus Konstrüktüvizmi’nin (Yapımcılık) özellikle mimarlık alanındaki ürünleri doğrudan doğruya fütürist düşüncelerin uygulamalan niteliğindedir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi