BELLİNİ, Gentile (1429-1507)
İtalyan ressam. Fatih Sultan Mehmed’ in ünlü portresiyle tanınmıştır.
Venedik’te doğdu. Ünlü ressam Jacopo Bellini’ nin büyük oğludur. Yaşamı konusundaki bilgiler, üstlendiği işler için hazırlanmış anlaşmalardan ve resmi belgelerden derlenebilmektedir. Bu belgelere göre 1469’da imparator III. Frederick tarafından Venedik ve Palatine kontluğuna layık görüldü. 1474’te Doge’lar Sarayı’ndaki resimlerin bakım ve onarımı ile görevlendirildi. Eylül 1479’da Fatih Sultan Mehmed’in isteği üzerine İstanbul’a geldi, Kasım 1480’e değin kalarak en ünlü resimlerinden biri olan Fatih’in Portresi’m yaptı. Sanıldığına göre daha sonra Mısır’a ve başka Orta Doğu ülkelerine de gitti. Venedik’te öldü.
Gentile babasının atölyesinde yetişti. Bu yüzden ilk yapıtlarının neler olduğunu ve atölyede ortaklaşa üretilen işlerde Gentile’nin katkısını kestirmek olanaksızdır. Ayrıca yaşamının son döneminde kardeşi Giovanni Bellini ile ortaklaşa yaptıkları resimlerde de Gentile’nin payını saptamak olası değildir.
Giovanni’ye oranla Gentile hem nitelik, hem de nicelik bakımından daha az önemli bir sanatçı olmuştur. Kardeşinin tersine Gentile’nin resmi, daha çok Venedik manzaraları ve tarihiyle, bölgesel konularla ve portrelerle sınırlıdır. Zamanında San Giovanni Kilisesi için yapılıp bugün Torino’daki Sabauada Galerisi’nde bulunan ve Bakire Meryem’in yaşamını konu alan resimler, onun bilinen ilk yapıtlarmdandır.
Gentile’nin portreciliği sanatında önemli bir yer tutar. 1469’da yaptığı IIL.Ferdinand ve bugün kayıp olan 1472 tarihli Kardinal Bessarion portreleri bu alandaki ünlü yapıtları arasındadır. Doge Francesco Foscari’nm ve Andre Vendramin ’ in portreleri, konunun hep profilden yansıtıldığı erken dönem yapıtlarıdır. Lorenzo Giustiniani ve Fatih Sultan Mehmed portreleri ise Gentile’nin portreciliğinin doruk noktasını oluşturur. Bunlardan Lorenzo Giustiniani kendi içine çekilmişliğin ruhsallığını, Fatih portresi ise kendine ve geleceğine güven duyan bir hükümdarın ağırbaşlılığını öne çıkaran ve böylece iki karşıt anlatımı yansıtan yapıtlardır. Gentile’nin, Kıbrıs Kraliçesi Catherine Cornaro’nun Portresi’nde, tam profilden yüzün üçte ikisini gösteren bakış açısına geçtiği izlenir. Bu tutum ünlü ressam Antonello da Messina’ nın etkisine bağlanmaktadır.
Gentile’nin en ilginç ve önemli yapıtı, yaşamının sonuna doğru, 1496-1501 arasında Scuola di San Giovanni için yaptığı büyük boyuttaki üç resimden oluşan dizidir. Bugün Venedik Akademisi’nde bulunan bu resimler Kutsal Çarmıhın Mucizeleri’ni konu almaktadır. Dinsel konularına karşın resimlerdeki asıl amaç Venedik’in bilinen görüntülerini ve ünlü asilzadelerini canlandırmaktır. Kompozisyonları tekdüze olmakla birlikte renkleri ışıklı ve zengindir. Ayrıca yüksek düzeyde bir perspektif kaygısı kendini duyurur. Aziz Markos’un İskenderiye’deki Vaazı Gentile’ nin son yapıtıdır; ölümü üzerine yarım kalmış, sonradan kardeşi Giovanni tarafından bitirilmiştir. Zaten resmin farklı renk parlaklığı ve ışık değerleri, Gentile’den çok Giovanni’nin üslubunu yansıtmaktadır.
• YAPITLAR (başlıca): Lorenzo Giustiniani’mn Portresi, 1465, Venedik Akademisi; Doge Francesco Foscari’nin Portresi, ykş. 1465, Correr Müzesi, Venedik; III. Frede-rick’in Portresi, 1469; Kardinal Bessarion’un Portresi, 1472, bugün kayıp; Fatih’in Portresi, 1480, Ulusal Galeri, Londra; Kutsal Haçın Mucizeleri dizisi (Kutsal Haçm Kalıntılarının San Marco Alanı’ndan Törenle Geçirilişi, 1496; San Lorenzo Köprüsü’nde Kutsal Haç Mucizesi, 1500; Pietro de’ Ludovici’nin Mucizeyle iyileşmesi, 1501), Venedik Akademisi; Aziz Markos’un İskenderiye’deki Vaazı (Giovanni Bellini ile), 1505, Brera Galerisi, Milano; Andre Vendramin’in Portresi; Catherine Cornaro’nun Portresi.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi