HARTLINE, Haldan Keffer (1903-1983)
ABD’li biyofizik bilgini. Görmenin elektrofizyolojisi üstüne temel araştırmalarıyla tanınmıştır.
22 Aralık 1903’te Pennsylvania Eyaleti’nin Blo-omsburg kentinde doğdu, 17 Mart 1983’te Maryland Eyaleti’ndeki Fallston’da öldü. 1923’te Lafayette Col-lege’dan lisans, 1927’de de Johns Hopkins Üniversite-si’nden tıp diploması aldı. 1927-1929 arası Johns Hopkins’de, sonraki iki yıl da Leipzig ve Münih üniversitelerinde araştırma yaptı. 1941-1949 arası Pennsylvania Üniversitesi’nde çalıştı. 1949’da Johns Hopkins Üniversitesi’ne biyofizik profesörü olarak atandı. 1953’ten başlayarak çalışmalarım Rockefeller Üniversitesi’nde sürdüren Hartline, görmenin elektrofizyolojisi üstüne çalışmaları nedeniyle 1967’de Granit ve Wald ile birlikte Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü paylaştı.
Hartline görme mekanizmaları üstüne araştırmalara başladığı yıllarda, özellikle Adrian’in öncü çalışmalarıyla sinir sisteminin değişik düzeylerinde sinirlerin genel etkinlikleri ölçülebildiği gibi, bazı durumlarda tek tek sinir liflerinin ya da duyu reseptörlerinin sinirsel iletimdeki rollerinin incelenmesine de olanak tanınmıştı. Bu alanda geliştirilen yeni yöntemleri görme fizyolojisine uygulamayı amaçlayan Hartline, 1930’lardan başlayarak 40 yılı aşkın araştırmaları sonucunda, görme sırasındaki sinirsel etkinlikleri göz düzeyinde sistematik bir biçimde araştırdı, bu alanda yepyeni yöntemler geliştirdi.
Hartline, Granit ve başka araştırmacılar 1930’larda optik sinirin genel etkinliğini ameliyat gerektirmeyen bir yöntemle ölçme tekniğini geliştirdiler. Hartline bu yöntemi ilk kez insanlarda uygulayarak, gözdeki ağtabakanm ışık değişikliklerine tepkilerini ölçmeyi başardı, böylelikle klinik uygulama bakımından da değerli olan elektroretinogram tekniğinin geliştirilmesine önemli bir katkıda bulundu. Daha sonra ışığın tek bir ışık reseptörünü nasıl etkilediğini inceleyebilmek amacıyla, bu tür araştırmaya oldukça elverişli bir organizma olan deniz kabuklusu Limulus’un reseptörlerinden mikroelek-trot aracılığıyla kayıt yapmayı başardı. Sinir liflerinin ışığının yeğinliğini frekans değişikliğiyle kotladığını bulan Hartline, daha sonra bu bulgusunun insan dahil çok değişik tür organizmaların görme mekanizması için geçerli olduğunu ortaya çıkardı.
Hartline, gözün yalnızca ışığa olan elektrofizyo-lojik tepkisini ölçmekle yetinmedi, değişik tür görsel uyaranların sinirsel impulslar biçiminde nasıl kollandıklarını, dolayısıyla ağtabaka düzeyinde nasıl “algılandıklarını” da inceledi. Bu araştırmaları sonucu iki temel bulgusu görme mekanizmaları bakımından özellikle önemlidir. Birincisi, gözde bir uyaranın başlangıcı, bitimi ya da hem başlangıcı hem de bitiminde sinyal veren liflerin varlığını bularak, algılamanın büyük ölçüde ağtabaka düzeyinde gerçekleştiğini bulmasıdır. Bir ikinci önemli buluşu ise, 1940’lardan başlayarak 1960’lara değin sürdürdüğü araştırmalar sonucu, gözün bir bölgesine düşen ışığın hemen yanındaki bölgelerin elektrofizyolojik etkinliğini azaltabileceğini (inhibisyon) bulmasıdır. Gözde ışığın uyarıcı olduğu gibi ketleyici bir etkinliği de bulunduğu anlamına gelen bu bulgu, daha sonra görüş keskinliği ve hızlı hareket eden cisimlerin algılanması gibi konulardaki araştırmalara temel oluşturmuştur.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi