HEGESİAS (İÖ 4. yy)
İskenderiyeli filozof. Hazzın tek iyilik olduğunu, ancak ona erişilemeyece-ğinden ölmek gerektiğini ileri sürmüştür.
Yaşamı konusunda ayrıntılı bilgi yoktur, İskenderiyeli olduğu, Mısır Kralı I.Ptolemaios (İÖ 360-283) döneminde yaşadığı biliniyor. Bir söylentiye göre, kişinin yaşamı boyunca mutluluğa ulaşamayacağı, bü nedenle ölümü seçmenin bilgece bir davranış olduğu görüşünü savunduğundan, toplumda bunalım yaratıyor gerekçesiyle, I.Ptolemaios okulunu kapatmış, kendisini de sürgüne göndermiştir.
Hegesias, Aristippos’un kurduğu Kyrene Oku-lu’na bağlı bir felsefe anlayışını benimsemiş, Hazcılık akımına yeni bir yorum getirmiştir. Görüşleri ahlak, günlük yaşam, mutluluk, iyilik ve erek gibi konulan içerir. Onun anlayışına göre birey yaşamının ereği mutluluktur, ancak, buna ulaşma olanağı yoktur. Mutluluğun en üstün iyi, en yüksek değer olarak nitelenmesine yol açan, yaşamda karşılaşılan kötülüklerdir. Mutluluk iyiliktir, oysa iyiliğin nerede başlayıp nerede bittiği bilinemez. İyilik kötülüğün etkisine göre tanımlanan bir değerdir. Birey yaşamında ara sıra karşılaşılan ve sevinç veren durumlar vardır, işte iyilik kavramını oluşturan bunlardır.
Bireyin içinde yaşadığı toplum, düzeni nedeniyle, kişinin mutlu olmasına engeldir. Böyle bir yaşamdan ancak çılgın olan kimse mutluluk duyar, ona iyi diyebilir. Bilge kişi yaşama karşı ilgi duymaz, ölümü de iyilik gibi isteyebilir. Gerçekte bilge özel çıkarını arayandır. Toplum içinde suç işlemiş kimseler tutkularının tutsağı olduklarından dolayı ceza görmemeli, bağışlanmalıdır. Bir toplum içinde yaşayan insanları birbirinden soğutmamak için aydınlatmak, yeterince olgunlaştırmak gerekir. Haz bakımından yoksullukla zenginlik, özgürlükle tutsaklık özdeştir.
Hegesias’agöre bir iş, yalnız iş olduğu için değil, bir yarar sağladığı için yapılır. Bu nedenle, bütün insanlar önce kendi yararlarını düşünürler, başkalarına karşı iyilik, yardım gibi eylemlerin arkasında insanın özel çıkarları saklıdır. Bir nesne kendi yapısı gereği iyi ya da kötü değildir, iyilik ve kötülük kişinin o nesneyle ilgili çıkarıyla bağlantılıdır.
Tin ile gövdenin ayrı ayrı varlıklar olduğunu, canlılığın ikisinin birleşmesinden doğan uyumla sağlandığını ileri süren Hegesias, gövdeyi hastalıkların tutsağı sayar. Tin de gövdeyle birlikte acı çeker.
Hegesias’a göre duyular kesin bilgi sağlayacak nitelikte değildir, kişiyi boyuna yanılgıya götürür, yanılan kimse de istençle davranamaz. Kişinin yapması gereken başkalarını kıskanmak değil, daha iyi olanı öğrenmeye çalışmaktır. Bu nedenle usa bağlanmalı, usa uygun olanı yapmalıdır. Gerçekte, yaşam, kişiyi kesin bir ilkeye göre davranmadan yoksun kılar. Bu durum kişinin belli bir ahlak kuralını benimsemesine de engeldir. Hegesias’ın düşünceleri insanı boşluğa iter, ümitsizliğe düşürür. Bu nedenle kimi öğrencisi kendini öldürmüştür. İleri sürdüğü, ölümü yeğleyen düşüncelerinden dolayı, çağdaşları ona peisithanatos (ölümü öğütleyen) adını vermişlerdir.
• KAYNAKLAR: Cicero, Tusculanae Disputationes, 9 cilt, Müller ve Friedrich (der.), 1908; Diogenes Laertius, Leben und Meinungen berühmter Philosophen, 1967; Gompey, Griechische Denker, 1903.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi