BOGART, Humphrey (1899-1957)
ABD’li sinema oyuncusu. Birçok polisiye ve serüven filminde yarattığı tiple sinema tarihinde özgün bir yeri olmuştur.
23 Ocak 1899’da, New York’ta doğdu. Babası cerrah, annesi ise grafikçiydi. Çeşitli okullardan atıldıktan sonra, I.Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine Deniz Kuvvetleri’ne girdi. Savaştan sonra tiyatrolarda çalıştı, sahne amirliğine kadar yükseldi. Daha sonra oyunculuğa başladı. 1920’ler boyunca çoğunlukla küçük rollerde deneyim kazandı. Bu arada Fox, Columbia, Universal gibi şirketlerin ikinci derecede yapımlarında rol aldı. Sinemadaki ilk büyük başarısını 1936’da The Petrified Forest (“Taşlaşmış Orman”) adlı tiyatro oyununda canlandırdığı Duke Mantee rolünü aynı yıl perdede canlandırarak kazandı.
Bunu izleyen beş yıl gene önemsiz gangster filmlerinde kötü adam rollerine çıktı. Bu alandaki ilk önemli başarısını senaryosunu John Huston’un yazdığı, 1941 tarihli High Sierra’da (“Sierra’larÜzerinde”) kazandı. Burada insancıl bir gangsteri canlandırıyordu. Aynı yıl John Huston’un yönetiminde çevirdiği The Maltese Falcon’daki (“Malta Şahini”) karamsar ve alaycı dedektif Sam Spade rolüyle ününü iyice perçinledi. Daha sonraki Casablanca (Kazablanka), The Big Sleep (“Büyük Uyku”), Key Largo (“Ölüm Gemisi”) gibi filmleri ise yarattığı tipin tutulmasını sağlayan genel özellikleri sağlamlaştırdı. Bogart filmlerden biri olan To Have and Have Not ’dakı (“Sahip Olmak ve Olmamak”) kadm oyuncu Lauren Bacall’la evlendi ve onunla sinemada etkileyici bir çift oluşturdu.
1947’de Santana Pictures adını verdiği kendi film şirketini kurdu. Bu şirket için, ilk olarak, bugün sinema klasikleri arasında sayılan John Huston’un The Treasure of Sierra Madre (Altın Hâzineleri) filminde başrolü oynadı. Bu filmdeki görmüş geçirmiş altın arayıcısı rolü Bogart için çok geniş çeşitlilikteki rollerin başlangıcı oldu. The African Queen’de (Afrika Kraliçesi) rahibe Katharine Hepburn’la yolculuğa çıkan bir serüvenciyi, Sabrina adlı güldürüde fazlasıyla ciddi bir milyoneri, The Barefoot Con-tessa’da (Çıplak Ayaklı Kontes) feleğin çemberinden geçmiş bir Hollywood sinemacısını, The Caine Muti-ny’de (Gemide İsyan) gemisinde isyan çıkan bir kaptanı canlandırdı. Bu filmlerden ilkindeki rolü için Oskar Ödülü’nü aldı. 1956’da çevirdiği The Harder They Fall’dz (Şöhretin Sonu) yaşlanmakta olan bir boks menajerini başarıyla canlandırdıktan sonra bir gırtlak kanseri ameliyatı geçirdi ve aynı yıl içinde öldü.
Humphrey Bogart’ın ünü ölümünden sonra azalmadı. İster dedektif olsun, ister gangster, yarattığı alaycı, karamsar, taşı gediğine koyan yalnız adam tipi, 1960 sonrası Avrupa gençliğinin duyarlığına yakın geldi. Bogart efsanesi posterler, filmlerinin yeniden gösterimleri, sigara reklamları vb. ile sürdü. Godard’ m A Bout de Souffle ’ünde (Serseri Aşıklar) J.P. Belmondo’nun canlandırdığı genç gangster ve buna benzer birçok tip oyuncu Bogart’a bir saygı gösterisi niteliğindedir.
• YAPITLAR (başlıca): Oynadığı filmler: The Petrified Forest, 1936, (“Taşlaşmış Orman”); Marked Woman, 1937, (“Damgalı Kadın”); Kid Galahad, 1937; Angels Witb Dirty Faces, 1938, (“Kirli Yüzlü Melekler”); Brother Orchid, 1940, (“Orkide Kardeş”); They Drive By Night, 1940, (“Gece Gezenler”); High Sierra, 1941, (“Sierra’lar Üzerine”); The Maltese Falcon, 1941, (Malta Şahini); Across The Pacific, 1942, (“Pasifiğin Öte Yakası”); Casab-lanca, 1943, (Kazablanka); To Have And Have Not, 1945, (“Sahip Olmak ve Olmamak”); The Big Sleep, 1946, (“Büyük Uyku”); Dark Passage, 1947, (Karanlık Geçit); Key Largo, 1948, (Ölüm Gemisi);;. The Treasure of Sierra Madre, 1948, (Altın Hâzineleri); In a Lonely Place, 1950, (Tehlike İşareti);Deadline-USA, 1952, (Gazeteciler Savaşı); The African- Queen, 1952, (Afrika Kraliçesi); Sabrina, 1954; The Barefoot Contessa, 1954, (Çıplak Ayaklı Kontes); The Caine Mutiny, 1954, (Gemide İsyan); Beat the Devil, 1954, (Sarışın Şeytan); The Harder They Fail, 1956, (Şöhretin Sonu).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi