İBNÜ’L-ESİR (1160-1234) Arap, tarihçi. Kullandığı kaynakları eleştirerek önemli bir İslam tarihi yazmıştır.
Cezîre’de (Cizre) doğdu, Irak’m Musul Kentinde öldü. Gerçek adı İzzeddin Ebu’l-Hasan Ali b.Muhammed’dir. Ibnü’l-Esir adı öbür iki kardeşi tarafından da kullanılmıştır. Musul’da kentin hatiblerinden Ahmed Tûsi’den, Bağdat’da Şafii hukukçularından Ya’iş b.Sadaka’dan ve Şam’da Hadis bilgini Zeynü’l-Ummanâ’dan öğrenim gördü. Musul valisi kendisini ara sıra siyasi işler için Bağdat’a yolladı. Yaşamını öğrenci yetiştirmek, kitaplarını yazmakla geçirdi.
En önemli yapıtı olan el-Kâmil fi’t-Tarîh İslam öncesinden başlayıp 1231’e değin gelen genel bir İslam tarihidir. İlk yedi cildini Taberî Tarihine dayanarak yazdı. Taberî’nin bilerek ya da bilmeyerek yazdığı olayları, İbnü’l-Kelbî, Belâzurî, Mesudî gibi yazarların yapıtlarından yararlanarak tarihine aldı. Peygamber’in toplantılarında bulunanlar (Sahabe) hakkında Usdü’l-Gâba fi Ma’rifeti’s-Sahâbe adh bir yapıtı da vardır.
• YAPITLAR (başlıca): el-Kâmil fi’t-Tarîh, (ö.s.), C.J. Tornberg (yay.), 12 Cilt, 1851-1876; Usdü’l-Gâba fi Ma’rifeti’s-Sahâbe, (ö.s.), 1863.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi