BASSANO, Jacopo (1517-1592)
İtalyan ressam. Venedik resminin çeşitli eğilimlerini renge ağırlık veren bir biçim anlayışı içinde bütünleştirmiştir.
Babası Francesco da Ponte (yaşlı) ve oğlu Fran-cesco da (genç) ünlü birer ressam olan Jacopo ya da Giacomo, 1517 ya da 1518’de Venedik yakınlarındaki Bassano kasabasında doğdu. İlk resim derslerini babasından aldı. 1534’te Venedik’e giderek Bonifazio di Pitati’nin yanında resim çalıştı. 1540 dolaylarında Bassano’ya dönerek evlendi. Yaşamının bundan sonraki bölümünde sık sık Venedik’e gitti. 1581’den sonra çalışmasında büyük bir yavaşlama oldu. 1592’de Bassano’da öldü.
Jacopo’nun başlangıç dönemi üslubu, di Pitati’ den başka, aynı zamanda yakından da tanıdığı Lorenzo Lotto, Palma Vecchio ve Titian gibi 16. yy ustalarının çeşitli özelliklerini yansıtır. Ancak bütün bu etkileri birleştiren Aziz Yohanna ve Aziz Yakob Arasında Madonna, İsa’nın Mezara indiriliri gibi ilk yapıtlarında manyerist sanatçı Pordenone’nin etkisi hepsinden fazladır. 1538-1540 yıllarında çeşitli etkiler arasında bocaladıktan sonra Jacopo’nun üslubu giderek arınmaya başlar. Bu arınma, resmin çerçevesinin kenarlarına doğru figür istiflerinin yoğunlaştırılması ve hareketin inandırıcı bir biçimde işlenmesi ile sonuçlanmıştır. Kâhin Kralların Bağlılık Sunuşu, Azize Katherine, ve Vaftizci Yohanna’mn Boynunun Vurulması gibi yapıtlar, Jacopo’nun o sıralarda Venedik resmini etkisi altında tutan Floransa-Roma Okulu geleneğinden özümsediği kütlesel biçim anlayışının yanı sıra, Pordenone etkilerini de daha iyi sindirdiğini belgeleyen örneklerdir.
1540-1550 arasında Titian, Parmigianino ve Alman gravürcülerinin sanatlarına eğilmesi, incelik duygusu ile beslenen kıvrak bir fırça işçiliği kazanmasını sağlamıştır. Bundan sonra 1560’lar boyunca süren bir üslup gelişmesi sürecine girer. Çeşitli renk karşıtlıkları, karanlıklaştırılmış bir açık-koyu anlayışı ve gene karanlıklaştırılmış renklere dayanan bir biçimcilik bu dönemin başlangıçtaki en belirgin özellikleridir. Onun Pordenone ve Lotto etkilerini de bazı başka manyerist uygulamaları da aşması ve Venedik resim geleneğine Titian, Veronese ve Tintoretto’dan gelmiş olan kompozisyon şemalarına büyük bir ustalıkla çeşitlilik kazandırması da gene bu döneme rastlar. Başka Venedikli ustaların resim yüzeyini tekdüze bir fırça işçiliği ile değerlendirmelerinin tersine, Jacopo’ nun fırçası, biçimlerin değişen doku özellikleriyle birlikte değişen bir çeşitlilik gösterir.
Üslup gelişimini büyük Rönesans ustalarım andırır bir biçimde rayına oturtan Jacopo, daha sonra düşsel ışık etkilerinin geliştirilmesine ve ^4zz’z Law-rence’m Şehadeti’ndeki gibi Tintoretto’yu anımsatır biçimde birdenbire daralan perspektifin vurgulanmasına yönelmiştir. Vaaz Veren Aziz Paul adlı yapıtı ise bu iki eğilimin bütünleştiği bir örnektir. Daha sonraki yapıtlarında izlenen ışık kullanımının giderek artan etkisi ve eşit koyuluktaki yarı tonların uyumuna dayanan renk zenginliği, önceki gelişimin doğal bir sonucudur.
Jacopo’nun son dönem yapıtları büyük oğlu Francesco (genç) Bassano ile küçük oğlu Leandro’nun yardımlarıyla oluşturulmuş, ortalama atölye ürünleridir. Bu yüzden de onun sanatı açısından büyük önem taşımazlar.
Jacopo Bassano ilerde Rembrandt’m gelişireceği bazı özellikleri önceden sezebilmiş, Velazquez ve El Greco gibi büyük sanatçılara yol gösterici olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Mısır’a Kaçış, 1536; Vaftizci Yahya ile Aziz Yakop Arasında Madonna, 1538, Eski Pinakotek, Münih; Samson, 1538, Resim Galerisi, Dresden; Isa’nın Mezara Indirilişi, 1538; Azize Katherine’nin Şehadeti, 1538; Çarmıhta İsa’nın Mızraklanması, 1540; Vaftizci Yahya’nın Boynunun Vurulması, 1550, Ulusal Müze, Kopenhag; Isa’nın Çarmıha Gerilmesi, 1562, Belediye Müzesi,1Treviso/ İtalya ,Çobanların Bağlılık Sunuşu, 1568, Hampton Court Krallık Koleksiyonu, İngiltere; < Aziz Laıvrence’ın Şehadeti, 1571, Belluno Katedrali, İtalya; Vaaz Veren Aziz Paul, 1574, Sant’ Antonio Kilisesi, Marostica.
• KAYNAKLAR: E. Arslan, 1 Bassano, 1931; W.R. Rea-rick, “Jacopo Bassano: 1568-69”, Burlington Magazine, CIV, Aralık 1962; P.Zampetti, Jacopo Bassano, 1958.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi