BOSSUET, Jacques Benigne (1627-1704)
Fransız tanrıbilimci. Papanın yetkisine karşı Fransız kilisesini korumak isteyen dönemin en etkili din adamı.
Dijon’da doğdu. Paris’te öldü. Sekiz yaşında iken, avukat olan babasının başka bir yere atanması nedeniyle, amcasıyla birlikte kaldı. Kilise için yetiştirilmek istenen Bossuet önce Cizvitler’in yönettiği Godrans Kolejine, sonra Paris’e giderek Navarre Kolejine girdi. 1652’de tanrıbılim konusundaki çalışmasıyla “doktor” sanını kazandı. Çeşitli kilise görevlerinde bulunduktan sonra çalışma amacıyla Metz’e çekildi. 1659’da üst görevlerde bulunan dostları onun yeniden Paris’e dönmesini sağladılar. Kısa süre içinde vaazlarıyla ilgi çeken Bossuet, 1669’da önemli kişilerin cenaze törenlerini yönetmekle görevlendirildi. Saray’da da beğeni kazanarak Condom rahipliğine atandı. 1670’te sarayda verdiği vaazlarla etki alanı genişledi, XIV.Louıs’nin oğlu Dauphin’ın öğretmeni oldu.
Kralın kutsal hakkını ve mutlakiyetçiliği konu edinen politik yazıları nedeniyle kral danışmanlığına yükseltildi. 1681’de Meaux başpapazı oldu. Saray üzerindeki etkisi ona üstlerinden daha çok güç ve yetki sağladı. 1682’de bütün Fransız kiliselerinin adına, kralla birlikte, Fransa katolikliğinin papalıktan özerk olduğunu ilan etti. Son dönemlerinde Fenelon’ un kişiliğinde dinginciliğe (quietisme) karşı savaş açtı.
Bossuet, tannbılıme Augustınus’un görüşlerini yorumlamakla girdi. Ona göre boyun eğme ve disiplin en yüksek özelliklerdir. Kilisenin yüksek yetkesi ve kralların tanrısal yetkileri, çalışmalarında, sürekli yinelenen ve birbirinden ayrılmaz konulardır.
Politique tiree de L’Ecriture Sainte adlı yapıtında kralın Tanrı adına yönetimi elinde bulundurması görüşünü savundu. Ancak, kralın bir tiran olmaması gerektiğini de ileri sürdü.
Felsefeye bir giriş niteliği taşıyan Traite de la connaissance de Dieıt et de soi -meme kitabında, önce bireysel düşünme ve araştırmayı kınadı, sonra da Thomas ile Descartes’m öğretilerini, yetkeye olanak sağlamaları nedeniyle, benimseyip birleştirmeye çalıştı. Bu yapıtında ruh, gövde, ruhla gövdenin birleşmesi, Tanrı, sonra insanla hayvan arasındaki ayrılıkları inceledi.
Bossuet’ye göre ahlak ilkeleri, matematik gerçekler ve devinim Tanrı’nın verdiği gerçekler olarak insanda doğuştan vardır.
Bitirilmemiş Dıscours sur l’histoire üniverselle adlı yapıtında “neyin varolduğunu” ve “varolanın neden daha çok olmadığını” açıklamava çalıştı.
Ona göre, bir dinde başlıca ilke, birliğin sağlanmasıdır. Mezhep ayrılıklarından kaynaklanan inanç akımları birer ayaklanma gibidir. Sosyal eşitlik kuramı olumlu sonuca götüren bir çözüm değildir. Özellikle Protestanlar’a düşünce özgürlüğü tanımak Hıris-tiyanlık’m birleştirici, bütünleyici görüşüne aykırıdır. Bu nedenle Protestanlar’a inanç özgürlüğü sağlay an “Nant Fermani’mn yürürlükten kaldırılması doğrudur.
Mantıkla ilgili düşüncelerini üç bölümde toplayan Bossuet’ye göre, bu bilimin temelini oluşturan üç konu vardır: Tasarlamak, yargılamak, akıl yürünmek. Bu konudaki çalışması Port-Royal mantığının tem elini oluşturdu.
Bossuet’nin, kendinden sonra gelen tanrıbilirnci-ler üzerindeki etkisi büyük oldu. Protestan anlayışına karşı çıkanlar, düşüncelerini savunurken onu, şaşmaz bir kaynak diye gördüler.
• YAPITLAR: OeuvresCompletes, (ö.s.),(Yay. F.Lachat’), 31 cilt, 1862-1866, (“Toplu Yapıtlar”).
• KAYNAKLAR: Bossuet, Hıstoire de Bossuet, 1814: Nourrisson, Essai sur la phılosophic de Bossuet, 1852.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi