BERTİLLON, Jacques (1851-1922)
Fransız istatistikçi ve sosyolog. Nüfus sorunları ile ilgili çalışmalarıyla tanınmıştır.
11 Kasım 1851’de Paris’te doğdu. 7 Temmuz 1922’de Valmondois’te öldü. Tıp eğitimi gördü. 1870’lerde istatistikle ilgilenmeye başladı ve Annales de demographie Internationale (“Uluslararası Demografi Yıllığı”) dergisinde değişik toplumlardaki boşanma ve intihar oranlarını karşılaştıran makaleler yazdı. 1882 yılında bu derginin editörü oldu. 1883’te Paris İstatistik Bürosu’nun müdürü oldu ve bu görevini 1913 yılına kadar sürdürdü. İstatistikle ilgili konularda hükümete önerilerde bulunan bir kuruluş olan Conseil Superieur de la Statistique’de (Yüksek İstatistik Konseyi) Paris İstatistik Bürosu’nun temsilcisi olarak görev aldı. Bu yıllarda Paris’teki Antropoloji Yüksek Okulu’nda demografi profesörü oldu.
Uluslararası İstatistik Enstitüsü’nün kongrelerinde önemli bir rol oynayan Bertillon bu kuruluşun 1885’ten itibaren yeniden faaliyete geçmesini sağladı. 1895 yılında College Libre des Sciences Sociales’in (Hür Sosyal Bilimler Yüksek Okulu) kurulmasına yardımcı oldu ve daha sonra burada demografi dersleri verdi. Rene Worms tarafından çıkarılan Uluslararası Sosyoloji Dergisi’nde çalıştı. 1897’de Societe de statistique de Paris’nin (Paris İstatistik Derneği) başkanlığına getirildi. 1918’de Paul Coque-mard ile birlikte doğum oranının artırılmasını ve büyük ailelerin teşvik edilmesini savunan La femme et l’enfant (Kadın ve Çocuk) dergisini kurdu. 1920’de kurulan Conseil Superieur de la Natalite’de (Doğum Oranı Yüksek Konseyi) etkin olarak çalıştı.
Bertillon doğum, ölüm, hastalık, evlilik ve boşanma gibi konular üzerinde araştırmalar yapmıştır. Yeni verilerin toplanması, verilerin değerlendirilmesi, yeni tekniklerin ve istatistik bilgilerinin daha geniş çapta uygulanması konularında öneriler geliştirmiştir. Sosyal sorunların çözümlemesinde niceliksel yöntemler uygulayarak sosyal bilimlerde istatistiğin artan ölçüde kullanılmasını sağlamıştır. Değişik ülkelerde istatistik verilerinin değerlendirilmesinde benzer sınıflandırmalar ve yöntemler kullanılması için çalışmıştır. 1893 yılında ölüm nedenleri konusunda standart bir uluslararası sınıflandırma sistemi olan “Bertillon Sınıflandırması”nı geliştirmiş; birçok ülkede uygulanan bu sistem 1909 ve 1920 yıllarında onun önerileri doğrultusunda yeniden gözden geçirilerek düzeltilmiştir.
Bertillon Fransa’da alkolizm ve nüfus azalması sorunlarıyla yakından ilgilenmiştir. 1910 yılında yazdığı bir raporda, aşırı tutumluluk, büyük ailelerin geçim güçlükleri, Fransız miras hukukunun özellikleri gibi olguları doğum oranının düşmesine yol açan nedenler arasında sıralamıştır.
Bertillon’un çalışmaları, Durkheim’in intihar ve boşanma olgularını inceleyen araştırmalarına temel oluşturmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Cours elementaire de statistique administrative, 1895, (“Temel İdari İstatistik Dersleri”) Le Probleme de la depopulation, 1897, (“Nüfus Azalması Sorunu”), La depopulation de la France, 1911, (“Fransa’da Nüfus Azalması”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi