Janr (Tür) Resmi
Tür anlamına gelen “janr” (geme) Fransızca kökenli bir sözcüktür. Rönesans’la birlikte ilk kez edebiyat alanında epik, lirik, dramatik gibi tür ayrımlarını belirtmek amacıyla kullanılmıştır. Ancak, tarih ve din konulan dışındaki resim türlerinin 17. yy’da büyük bir yaygınlık kazanmasıyla janr sözcüğü de resimde yeni bir anlam kazanmıştır. 1874’te Jacop Burckhardt “Hollanda Janr Resmi” konulu bir konferansında terimi ilk kez bugünkü anlamında kullanmıştır. Bu bağlamda Janr resmi, insan eyleminin ve günlük yaşamın çeşitli biçimlerinin gerçekçi bir anlayışla resimlendiği bir anlatım biçimidir, ilk örnekleri 16. yy’da görülen Janr resmi, orta sınıflann ve özellikle de köylülerin günlük yaşamına karşı duyulan merak ve yeni yaşam biçimlerinin yarattığı coşkuyla beslenmiştir. Halk gelenekleri, günlük uğraşlar, ev içi yaşamı Janr resmine konu olmuştur.
Janr resminde konunun seçimi kadar ele almış biçimi de önemlidir. Bu resimde insan figürü idealize edilmeksizin irdelenir. Köylüler doğallık ve erdemlilik simgeleri değil, kendi dışlann-daki belirleyici doğal yasanın gereklerine uyan, edilgen insanlar olarak ele alınır. Kişiye özgü bireysel özellikler değil, belli bir tipe ve olaya özgü nitelikler vurgulanır. Tipleştirilmiş ve genelleştirilmiş insan figürleri, gene tipleştirilmiş güncel uğraşlar içinde resmedilir. İnsanlar, yaşlarına ve yüz anlatımlarına göre genelleştirilir. işittiği olaylara kulak kabartarak, gözlerini fal taşı gibi açarak tepki gösteren ya da kokladığı şeyden rahatsız olan insan figürleriyle Janr resminde çok karşılaşılır. Gerçekçilik, başlıbaşı-na bir üslup zorunluluğudur. Ancak Janr resminde tek tip bir gerçekçilikten sözedilemez. On yargılardan ve simgesel anlamlardan bağımsız bir anlatım yanında, gerçeği tarafsız bir gözlemci tutumuyla yansıtmayan komik tiplere, alegorik ve didaktik öğelere yer veren örneklere de rastlanır.
Janr resminin etkilendiği kaynaklar çeşitlidir. Caravaggio’nun erken dönem yapıtları bu türe örnek sayılabilir. Bir yandan dünya yaşamına verdiği önemle başka geleneklerden ayrılan, bir yandan da alegorik ve dinsel konularla bağlantısını koparmayan Venedik Okulu da Janr resmini etkilemiştir. Kuzey Avrupa’da ise Bocsh ve özellikle Bruegel, Janr resminin biçim bulmasında etkili olmuşlardır.
Janr resminin büyük ustalanndan Gabriel Metsu, Nicbolaes Maes (1634-1693), Gerard Terborch, Pieter de Hooch burjuva yaşamını konu alan ev içi resimleri; Brouwer, David Teniers, Jan Steen Adrian van Ostade meyhaneleri ve içki alemlerini yansıtan yapıtlan; Hendrick Terbrugghen ile Jan Vermeer’ kâğıt oynayanlan ve masa çevresi sohbetlerini işleyen tablolarıyla tanınan sanatçılardır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi