BARRAULT, Jean-Louis (1910 – 22 Ocak 1994, Paris)
Fransız tiyatro yönetmeni ve oyuncusu. Modern Fransız tiyatrosunda 1940’lardan başlayarak gelişen Tümel tiyatro (theâtre total) anlayışının en önemli temsilcilerindendir.
8 Eylül 1910’da Le Vesinet’de doğdu. Bir süre resim çalıştıktan sonra oyuncu ve yönetmen Charles Dullin’in özendirmesiyle tiyatro öğrenimi görmek için Ecole de l’Atelier’ye girdi. Öğrencilik yıllarında yetenekli bir oyuncu olarak ilgileri üzerinde topladı. Etienne Ducreux ile birlikte pandomim çalıştı. Arta-ud’nun kısa ömürlü Theâtre de la Cruaute’sinde (Vahşet Tiyatrosu) yönetmen yardımcılığı yaptı. 1940’ta Jacques Copeau tarafından Comedie-Française’de oyuncu ve yönetmen olarak görevlendirildi. Aynı yıl oyuncu Madeleine Renaud ile evlendi. 1946’da Comedie-Française’den ayrılarak eşiyle birlikte Compagnie Renaud-Barrault adıyla kendi topluluğunu kurdu. 1959’da Comedie-Française’nin bir bölümü olan Odeon-Theâtre’ın (yeni adıyla Theâtre de France) başına getirildi. 1968 olayları sırasında bu görevinden alındı. 1965-1967 ve 1972-1974 arasında Theâtre des Nations’da çalıştı. 1974’te Theâtre d’Or-say’ı kurdu ve yönetmenliğini yaptı.
Barrault’nun 1935’te sahneye koyduğu ilk özgün yapıtı Autour d’une mere (“Deniz Kenarında”) Fa-ulkner’ın As I Lay Dying (Döşeğimde Ölürken) adlı romanının yarı söz yarı pandomime dayanan bir uyarlamasıdır. Cervantes’den uyarladığı Numance ve Knut Hamsun’un romanından uyarladığı La Faim (Açlık) bu türdeki deneysel çalışmalarının başka örnekleridir. Barrault, aynı yıllarda, özellikle Molie-re’in oyunlarında aldığı rollerle klasik oyunculuk üslubu ve tekniğinde ustalaştı. Comedie-Française’e girdikten sonra Paul Claudel’in Le Soulier de Satin (“Atlas Ayakkabı”) ve Shakespeare’in Antonius ve Kleopatra’smı repertuarına kattı. Bu yıllardan başlayarak uyarlama ve sahnelemelerindeki avant-garde (öncü) biçimi çoğu kez tepkiyle karşılandı. Kendi topluluğunu kurduktan sonra Shakespeare, Moliere ve Marivaux gibi yazarların klasikleşmiş oyunlarının yanı sıra modern oyunlar, pandomim oyunları ve operetlerden oluşan zengin bir repertuar hazırladı.
Barrault cesur sahne düzenlemeleriyle bu yıllarda da ilgi çekti. Bu dönemde sahneye koyduğu oyunlar arasında ClaudePin Partage de midi ve Christopke Colombe’u, Offenbahch’m La Vie parisi-enne (“Paris Yaşamı”) adlı opereti, Kafka’nın Dava adlı romanından Andre Gide ile birlikte yaptığı uyarlama ve Andre Obey’in Oresteia uyarlaması vardır. Odeon-Theâtre’daki çalışmalarının başlıcaları ise Claudel’in Tete d’or (“Altın Baş”), Ionesco’nun Le Rhinoceros (Gergedan) ve Lübnan asıllı yazar Geor-ges Schehade’nin Le Voyage (“Yolculuk”) adlı oyunlarıdır. Barrault, 1964’te de Paris Operası’nda atonal müzik yapımcısı Alban Berg’in VZozzeck operasını sahneledi. Odeon-Theâtre’daki görevinden alındıktan sonra tiyatroculuğunu bağımsız olarak sürdüren Bar-
rault’nun Rabelais gösterisi büyük bir başarı kazandı. Bu, Rabelais’nin Gargantua-Pantagruel adlı satirik öyküsünün, dans ve müzik kullanılarak yapılmış bir uyarlamasıydı.
Sinema oyunculuğu da yapan Barrault, bu daldaki ününü Marcel Carne ile Jacques Prevert’in ortak yapımı olan Les Enfants du paradis (“Cennet Çocukları”) adlı filmdeki Debureau tipiyle ve Christian-Jacque’ın La Symphonie fantastique (“Fantastik Senfoni”) adlı filmindeki Hector Berlioz tipiyle sağlamıştır.
Barrault’nun oyunculuğunda pandomimin ve İtalyan halk tiyatrosu commedia dell’arte’nin etkileri görülür. Klasik ve modern oyunların uyarlama ve sahnelemeleri ise Tümel tiyatro, (theâtre total) tarzının örnekleridir. Tümel tiyatro, oyun yazarının metnini, kostüm, müzik, dekor ve ışık gibi, oyun öğelerinden yalnızca biri olarak değerlendirerek, yönetmenin yorum ve yaratıcılığını öne çıkaran bir anlayıştır. Jean Cocteau da bu anlayışa önemli katkılarda bulunmuştur. Ama 1940 ve 1950’lerde Fransa’da Tümel tiyatronun en önemli temsilcisi Barrault olmuş, Reflexions sur le theâtre (“Tiyatro Üzerine Düşünceler”) ve Nouvelles reflexions sur le theâtre (“Tiyatro Üzerine Yeni Düşünceler”) adlı denemelerinde ve topluluğun tiyatro deneyini anlattığı Journal de bord (“Seyir Defteri”) adlı kroniğinde bu anlayışın kuramlarını ortaya koymuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Yönettiği Oyunlar: Autour d’une mere, 1935, (“Deniz Kenarında”); Numance, 1937; La Faim (Açlık); Le Soulier de Satin, 1947, (“Atlas Ayakkabı”); Antoine et Cleopatre 1947; Partage de midi, 1954; Christophe Colombe, 1954; La Vie parisienne, 1958, (“Paris Yaşamı”); Le procees, 1954, (“Dava”); Tete d’or, (“Alem Baş”); Le Rhinoceros, (Gergedan); Le Voyage, (“Yolculuk”); Wozzeck, 1964; Rabelais, 1969; Harold et Maude, 1973. Oynadığı filmler: La Symphonie fantasti-que 1941, (“Fantastik Senfoni”); Les enfants du paradis, 1944, (“Cennet Çocukları”). Kitaplar:- Reflexions sur le theâtre, 1949, (“Tiyatro Üzerine Düşünceler”); Nouvelles reflexions sur le theâtre, 1959, (“Tiyatro Üzerine Yeni Düşünceler”); Journal de bord, 1961, (“Seyir Defteri”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi