BRIGHT, John (1811-1889)
İngiliz siyaset adamı. Liberal düşünceleriyle halkı etkiledi ve 1867 seçim reformunun gerçekleşmesine katkıda bulundu.
16 Kasım 1811’de Lancashire’m Rochdale kasabasında doğdu, 27 Mart 1889’da aynı yerde öldü. Babası bir pamuklu dokuma fabrikasının sahibiydi. Quaker mezhebini benimseyen Bright’ı ailesi, bir Quaker okulunda okuttu. Bright’ın burada aldığı dinsel eğitim, sonraki yaşamında ve siyasal düşüncelerinin biçimlenmesinde etkili oldu. Kişiler ve toplumlar arasındaki siyasal, toplumsal ve dinsel eşitsizliklerin ortadan kalkması gerektiğini savundu. 16 yaşındayken babasının yanında çalışmaya başladı. Yirmi yaşlarındayken Anglikan Kilisesi’nin halktan aldığı zorunlu vergiye karşı bir kampanya başlattı.
1830’lardan başlayarak parlamenter reform- isteyen kesimlere yakınlık duymaya başladı. Reform yanlısı Richard Cobden’le karşılaşması ve 1839’da Tahıl Yasaları’na karşı oluşturulan bir birliğe (Anti-Corn Law League) kurucu üye olarak katılması Bright’ın yaşamında bir dönüm noktası oldu. 1846’da Tahıl Yasalan’nın kaldırılmasına kadar, birliğin başkanı Cobden’le birlikte çeşitli açıkhava toplantılarına katıldı, toprak sahiplerini eleştiren, Tahıl Yasalan’nm kalkmasını savunan konuşmalar yaptı, birçok taraftar topladı. Durnham’dan, 1847’de de Manchester’dan parlamentoya girdi.
1850 ve 1860’larda konuşma yeteneğiyle geniş kesimlerin beğenisini kazandı. Bu dönemde en ateşli konuşmaları Ingiltere’nin Kırım Savaşı’na katılması ile ilgiliydi. Savaşın uluslararası serbest ticaret ilkelerine karşı olduğunu söylüyordu. Bu konuda Lord Palmerstone’u ve aristokrasiyi Ingiliz halkını kandırmakla suçluyordu.
Savaşa karşı oluşu, ona oy kaybettirdi, 1857’de aday olduğu Manchester’dan parlamentoya giremedi. Ancak birkaç ay içinde Birmingham’dan milletvekili seçildi, buradaki yerini yaşamı boyunca korudu. 1858’de başlattığı parlamenter reform kampanyası 1860’lardaki seçim reformu için gelişen hareketin öncülerinden biri oldu.
1866’da Bright hem genel oy hakkı isteyenlerin hem de daha kısıtlı reformlar önerenlerin kendisini desteklediğini gördü. Bu yıllar siyasal yaşamının en parlak dönemiydi. 1867’de kabul edilen Reform Yasası kentteki zanaatkarlara oy hakkı veriyor, kırsal kesimde çalışanları ise kapsamıyordu. Bright oy verebilecek olanların zanaatkarlar kadar yetenekli olması gerektiğini savunuyordu.
1868’de Gladstone hükümetinde Ticaret Kurulu Başkanı (Board of Trade) olarak görev aldı. Ancak 1870’te ayrılmak zorunda bırakıldı. Bundan sonra iki kez daha Gladstone hükümetlerinde Lancaster Dü-kalığı mali yöneticisi olarak görev yaptı. 1870 ve 1881’de İrlanda’da yapılacak toprak reformu konusunda Gladstone’a yardımcı oldu. 1882’de Mısır’a müdahale etme kararından sonra hükümetten ayrıldı.
1886’da İrlanda’nın özerkliğini öneren Gladstone’a karşı çıkarak, bir dizi tartışma başlattı.
İyi bir konuşmacı olan Bright, bu özelliğiyle geniş kitleleri etkiledi. İthal edilen tahıl üzerinden alman yüksek gümrük vergisinin toprak sahiplerinin gelirini artırdığını savunarak, yoksul kitlelerin yaşama düzeyini düşürdüğünü söyledi. Reformlar konusundaki görüşleriyle çok değişik toplum kesimlerinden yandaş topladı. Buna karşılık çalışma saatlerini azaltan ve iş koşullarını düzenleyen Fabrika Yasası’na ve sendikalaşmaya karşı çıktı. 1861-1865 Amerikan İç Savaşı’nda Kuzeyliler’in yanında olduğunu açıkladı. 1850’lerde Hindistan üzerindeki İngiliz baskısının azaltılması gerektiğini savundu.
• YAPITLAR (başlıca): Speeches on Questions of Public Policy, 1868, (“Kamu Politikası Sorunları Üzerine Konuşmalar”); Public Addresses, 1879, (“Halka Söylevler”); Public Letters, 1885, (“Halka Mektupiar”).
• KAYNAKLAR: O.Read, Cobden and Bright: A Vıctori-an Polıtical Partncrsbıp,, 1967; W.Robertson, The Life and Times of the Rigbt Hon. John Bright, 1883; G.M. Trevel-van,The Life of John Bright, 1913.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi