BATLLE Y ORDONEZ, Jose (1856-1929)
Uruguay’lı devlet adamı. İki kez cumhurbaşkanlığı yapmıştır.
21 Mayıs 1856’da Montevideo’da doğdu, 20 Kasım 1929’da aynı yerde öldü. Babası 1868-1872 arasında Uruguay cumhurbaşkanlığı yapmış General Lorenz Batlle idi. Siyasal alanda ağırlığı olan bir aileden gelen Batlle, Montevideo ve Sorbonne üniversitelerinde eğitim gördükten sonra Uruguay’a dönerek siyasi yaşama atıldı. 1886’da El Dia adlı bir dergi yayımlamaya başladı. Dergisinde demokratik bir cumhuriyeti savunan Batlle, Latin Amerika ülkelerinin iktisadi dengesizliğini ve bununla ilintili olan siyasi yapıdaki askerileşme ve diktatörlük eğilimlerini eleştirerek Uruguay için demokratik ve bağımsızlıkçı bir yol önerdi.
Batlle, derginin yayıma başlamasından kısa bir süre sonra Uruguay’ın iki büyük partisinden biri olan Colorado Partisi’ne katıldı. 1890’da, Colorado Parti-si’nin demokratik yapıda bir kitle partisi haline dönüşmesi için bir kampanya başlattı ve 1893’te temsilciler meclisine, 1896’da da Montevideo’dan senatörlüğe seçildi. Kısa- bir süre sonra da senato başkanlığına ve Colorado Partisi’nin Milli Yürütme Kurulu başkanlığına getirildi. 1900’de cumhurbaşkanlığına adaylığını koyduysa da seçimi kaybetti.
1903 seçimlerinde Batlle az bir farkla cumhurbaşkanlığına seçilince, muhalefetteki Blanco Partisi ile iktidar arasında iç savaşa yol açan bir sürtüşme doğdu. 1904’te başlayan iç savaş, 1905’te Batlle ve yandaşlarının yengisiyle sonuçlandı. İç savaşın ardından hemen seçimlere giden Batlle, bu seçimi de kazandı.
İlk cumhurbaşkanlığı döneminde dikkatli bir iktisadi politika izleyen Batlle, yabancı sermayeyi ülkeden kaçırmadan denetim altına almaya çalıştı. Elektrik ve enerji alanlarında yapılan devletleştirmeler, kimi sanayi alanlarında devlet korumacılığı uygulanması ve yabancı sermayenin tekelleşmesinin engellenmesi Batlle’nin iktisadi politikasının ana hatlarını oluşturur. 1907’de yapılan seçimlerde aday olmayan Batlle, partisinin başkan adayının belirlenmesinde ağırlığını koydu ve seçimi Colorado Partisi’nin adayı Claudio Williman kazandı.
1907-1911 arasında Avrupa’da dolaşan Batlle, 1911 ’de yapılan seçimlerde yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Liberal reformlarını ikinci cumhurbaşkanlığı döneminde de sürdürerek işçi sendikalarının örgütlenmesi için çalıştı. Ölüm cezasını kaldırdı ve gayri meşru çocukların korunması için önlemler aldı. Kırsal bölgelerde işverenlerin sert tepkisiyle karşılaşan Batlle reformları, çoğunlukla pratikte işlemez hale getirildi. Buna karşın Uruguay kültürel alanda Latin Amerika’ nın okur yazar oranı en yüksek ve canlı ülkelerinden biri durumuna geldi.
1915’te cumhurbaşkanlığından ayrılır ayrılmaz yürütme erkinin tek elde toplanıp diktatörlük yönetimine dönüşmesini engelleyecek önlemleri kurumlaştırmak için çalışan Batlle, çeşitli siyasi grupların muhalefetiyle karşılaştı. 1917 ve 1918 yıllarında toplanan Anayasa Meclisi, Batlle’nin çok başlı yürütme önerisini dikkate almakla birlikte, daha güçlü bir yürütme ile donatılmış bir Anayasa ortaya çıkardı. Yeni Anayasa, içişleri ve dışişleri ile savunma konularında yetkili cumhurbaşkanı ile gene seçimle gelen dokuz kişilik bir Milli Yürütme Kurulu’nu öngörüyordu. Batlle, bu yeni anayasal düzeni tümüyle kabullenmemekle birlikte, 1920 ve 1926 yıllarında Milli Yürütme Kurulu başkanlığı görevini üstlendi.
Batlle’nin, oluşmasına büyük ölçüde katkıda bulunduğu anayasal demokratik düzen, 1933’te Cumhurbaşkanı Terra’nın bir darbeyle meclislerdeki sol eğilimli üyeleri tutuklamasına değin sürdü. 1934’te Anayasa değiştirildi ve cumhurbaşkanına yürütmedeki sınırsız yetkileri yeniden verildi.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi