HOFFMANN, Joseph (1870-1956)
Avusturyalı mimar ve tasarımcı. Ülkesinde Yeni Sanat (Art Nouveau) akımının öncülüğünü yapmıştır.
Joseph Franz Maria Hoffmann 15 Aralık 1870’te Moravya’nın Pirnitz kentinde doğdu, Viyana’da öldü. Mimarlık eğitimine 1892’de Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde başladı. Burada Cari von Hasenauer (1833-1894) ile Otto Wagner’in öğrencisi oldu. 1895’te bu okulun Roma Ödülü’nü kazanarak bir yıl için İtalya’ya gitti. 1896-1897 arasında Wagner’in Viyana’daki bürosunda çalıştı, 1898’de bu kentte kendi bürosunu açtı. 1899’da, daha sonra Akademi olan Viyana Uygulamalı Sanatlar Okulu’na profesör oldu ve bu görevini 1936’ya değin sürdürdü. 1897’de aralarında Joseph Olbrich’in de bulunduğu sanatçılarla Yeni Sanat akımının Avusturya kolu olan Sezession’un kurucu üyesi oldu. Kısa bir İngiltere gezisinden sonra 1903’te Koloman Moser (1868-1918) ve sanat destekçisi tüccar Fritz Wârndorfer ile birlikte Wiener Werkstâtte (Viyana İşliği) adını verdiği çalışma birimini oluşturdu. 1930’lara değin çalışmalarını sürdüren bu işlik, özellikle sanayi tasarımı alanındaki yapıtlarıyla dünya çapında bir ün kazandı.Hoffmann 1908-1909 yıllarında ressam Klimt’in çevresinde oluşan ve “Sezession içinde Sezession” adıyla bilinen ilerici sanat eylemlerinin yöneticiliğini yaptı. 1910’da Avusturya Werkbundu’nun kurucuları arasında yer aldı ve güzel sanatlarla uygulamalı sanatların birleşmesi amacına yönelik bu kuruluşun yöneticiliğinde bulundu. 1914’te Almanya’nın Köln kentinde açılan Alman Werkbundu sergisine, tasarımını yaptığı Avusturya Pavyonu ile katıldı.
I.Dünya Savaşı Hoffmann’m da çalışmalarına ara vermesine neden oldu. Savaştan sonra Viyana kenti başmimarlığına getirildi, bu görevinde çeşitli konut yerleşmeleri tasarladı. 1930-1932 arasında Avusturya Werkbundu ..»rafından bu kentte düzenlenen uluslararası örnek konut sergisine katıldı. 1933’te adı çevresinde oluşturulan polemik nedeniyle Viyana İşliği’ni kapatma kararını verdi. Avusturya’nın Almanya’ya katılması ve II.Dünya Savaşı, çalışmalarını aksattıysa da, 1943’te Künstler Werkstatt (Sanatçılar İşliği) adıyla yeni bir çalışma grubu oluşturdu, ölümüne değin bu işliğin yöneticiliğini ve tasarım çalışmalarını sürdürdü. Kendisine 1926’da Legion d’honneur nişanı, 1950’de de Viyana Kenti Onursal Ödülü, Dresden, Berlin ve Viyana Teknik üniversitelerinin onursal doktorluk unvanları ve Viyana ile Berlin Güzel Sanatlar akademilerinin onursal üyeliği verildi.
Çağında mimarlık
Hoffmann’ın mimarlık yapmaya başladığı 19.yy’ın sonları mimarlıkta yeni düşüncelerin ortaya çıktığı bir dönemdir. 1890’lardan sonra çeşitli ülkelerde güçlenmeye başlayan Yeni Sanat, mimarlıkta demir ve cam gibi yeni malzemeleri kullanıyor, kendi çağına özgü biçimlendirmeleri araştırıyordu. Bu sıralarda başka bir eğilim daha mimarları ve sanatçıları etkilemekteydi.Endüstri tasarımının gelişmesineyol açanbu eğilim, güzel sanatlarla uygulamalı sanatlar arasında bir birlik kurulmasını amaçlıyordu. Hoffmann böyle bir ortamda bu düşüncelerin ülkesindeki temsilciliğini yapmış,mimarlık yapıtları ve endüstri tasarımıçalışma-larıyla etkili olmuştur.
İlk yapıtları
Hoffmann’ın ilk çalışmalarını sergi pavyonları, iç mimarlık düzenlemeleri ve konutlar oluşturur. Purkersdorf Sanatoryumu onun ilk önemli yapıtlarından biridir. Dikdörtgen çizgilerin egemen olduğu bu yapı, ayrıntılarındaki incelik ve Viyana Okulu’na özgü zarifliğiyle dikkatleri üstüne çekmiştir. Yayılmaya başlayan ünü Hoffmann’a, Belçikalı fabrikatör Stoclet için bir villa tasarlama olanağı vermiştir. En ünlü yapıtı ol”i Stoclet Villası hiçbir tarihsel üsluptan esinlenmeden, yalnız malzeme kullanımı ile de anıtsal etkisi olan bir yapı oluşturulabileceğinin en iyi örneklerinden biridir. Yapının dışında, bronzla çerçevelenmiş beyaz mermer, içinde de Gustav Klimt’in mozaikleri kullanılmıştır. Hoffmann’ın çok sayıdaki tasarımları arasında villalar, çeşitli sergiler için Avusturya pavyonları ve konutlar bulunur. 1904-1910 arasında tiyatro ve tiyatro yapılarıyla da ilgilenmiştir.
1920’lerin ortasından sonra Almanya’da W.Gropius ve Bauhaus’un, Hollanda’da De Stijl akımının, Fransa’da Le Corbusier’nin çevresinde oluşan ve çağdaş mimarlık anlayışına yeni bir toplumsal içerik katmaya yönelik eğilimler, Hoffmann’ın ince bir estetiğe dayanan, ama yalnız seçkinlere yönelik biçimlendirme anlayışını ikinci plana itmeye başlamıştır. Ama o gene de, konut yerleşmesi tasarımlarında çok yalınlaşan üslubuyla kendini gösterir. 1934’te VenedikBienali’nde (iki yıllık sergi) Avusturya Pavyonunu yapmış, II.Dünya Savaşı’ndan sonra da başka mimarlarla birlikte konut yerleşmeleri üstünde çalışmıştır.
Sanatının niteliği
Hoffmann’ın yapıtları, biçimsel olduğu kadar 4 işlevsel bakımdan da yerinde kullanılan bir renk ve biçim duygusunun varlığını yansıtır. Birkaç çizgiyle oluşturduğu ve tasarımlarının üçüncü boyutunu özetlediği perspektif çizimleri, onun hem güçlü sanatçı kişiliğini, hem de el işçiliğini gösterir. Daha az yapı yaptığı sonraki dönemlerinde dokuma, duvar kâğıdı, seramik, mobilya ve ev eşyası gibi ürünler için dekoratif tasarımlar üretmiştir.
Hoffmann’ın akılcı olmaktan çok duygulara dayanan sanatçı kişiliği, yapıtlarını kuramsal temellere oturtmamasına neden olmuş, ancak öğretmenliğiyle ve önemli bir tasarım işliği durumuna getirdiği bürosuyla birçok genç yeteneğin yetişmesini sağlamıştır. Bunun en iyi kanıtı ünlü çağdaş Fransız mimarı Le Corbusier’nin de bir süre bu işlikte çalışmış olmasıdır.
• YAPITLAR (başlıca): Purkersdorf Sanatoryumu, 1903-1906, Viyana; Stoclet Villası, 1905-1911, Brüksel; Avusturya Pavyonu, 1911, Uluslararası Sanat Sergisi, Roma; Avusturya Pavyonu, 1913-1914, Alman Werkbund Sergisi, Köln; Felix Motte Strasse Konut Yerleşmesi, 1925, Viyana; Stomstrasse Konut Yerleşmesi, 1925, Viyana; Avusturya Pavyonu, 1925, Süsleme Sanatları Sergisi, Paris; Avusturya Werkbund Sergisi, 1929, Viyana; Avusturya Pavyonu, 1930, Uluslararası Sergi,Stockholm; Avusturya Werkbund örnek konut yerleşmesinde dört konut bloku, 1932, Viyana; Avusturya Pavyonu, 1932, Venedik Bienali; Blechturmgasse Konut Yerleşmesi (J.Kalbac ile), 1950-1954, Viyana; Silbergasse Konut Yerleşmesi (J.Kalbac ile), 1950-1954, Viyana; Heiligenstaetterstrasse Konut Yerleşmesi (J.Kalbac ile), 1950-1954, Viyana.
• KAYNAKLAR: L.W.Rochowanski, Josef Hoffmann, 1950; G.Veronesi, Josef Hoffmann, 1955.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi