BREJNEV, Leonid İlyiç (1906-1982)
SSCB’li devlet adamı. 1964-1982 arasında SBKP(Sovyetler Birliği Komünist Partisi) genel sekreterliği yapmıştır.
19 Aralık 1906’da Ukrayna’nın Kamenskoe köyünde, (bugün Dneprodzerzhinsk kenti) bir maden işçisinin oğlu olarak dünyaya geldi. 10 Kasım 1982’de Moskova’da öldü. 1927’de Kursk Tarım Yönetimi ve İslahı Teknik Okulu’nu bitirdi. Bir süre tarım müfettişi olarak çalıştı. 1931-1935 arasında Dneprodzerzhinsk Metalürji Enstitüsü’ne devam etti ve aynı kentte mühendis olarak çalıştı. 1923’te Sovyet gençlik örgütüne (KOMSOMOL) giren Brejnev, 1931’de Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) üyesi oldu ve yerel yönetim kademelerinde görev aldı.
II.Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde savaştı. 1944’te tuğgeneral rütbesiyle Kafkasya, Karadeniz ve Ukrayna bölgelerindeki savaşlara, ordu siyasi komiseri olarak katıldı.
Savaş sonrası parti tarafından ekonominin yeniden düzenlenmesi alanında görevlendirildi. Bu sırada, Dinyeper Lenin Hidro-Elektrik Santralı ve Zapo-rozh’daki çelik sanayiinin kurulmasında önemli katkıları oldu.
1950’de Moldavya Komünist Partisi I.sekreterliğine seçildi; tarımın yeniden örgütlenmesi, sanayinin geliştirilmesi ve kültürel yaşamın yükseltilmesi konularında çalışmalar yaptı.
1952’de SBKP XIX.Kongresi’nde Merkez Komitesi üyeliğine, Merkez Komitesi’nin ilk toplantısında Merkez Komite sekreterliği ve Merkez Komite Prezidyumu (yürütme kurulu) aday üyeliğine seçildi.
1953’te, Stalin’in ölümünden sonra, Kruşçev’in etkisiyle Merkez Komite’den uzaklaştırıldı. Şubat 1954’e kadar korgeneral rütbesiyle Savunma Bakanlığı Siyasi Komiserliği görevini yaptı. Aynı yıl,Kruşçev’ in yönettiği “işlenmemiş Toprakların Tarıma Açılması” projesinde çalışmak üzere Kazakistan’a gönderildi. Burada Kazakistan Komünist Partisi I.sekreteri oldu.
1956’da yapılan SBKP XX.Kongresi’nde yeniden Merkez Komite üyeliğine seçilerek Merkez Komite sekreterliği ve Prezidyum aday üyeliğine getirildi.
1957’de Prezidyum asil üyeliğine seçildi. Ağır sanayi ve inşaat çalışmalarının geliştirilmesi, uzay araştırmaları ve teknolojisinin etkinleştirilmesi ile ordunun silah donanımının yenilenmesi alanlarında görevlendirildi. Bu görevlerindeki başarıları, özellikle uzay çalışmalarını özendirmesi (roket teknolojisinin geliştirilmesi, uzaya ilk insanın başarıyla gönderilmesi) nedeniyle, “sosyalist emek kahramanı” nişanı ile ödüllendirildi.
7 Mayıs 1960’ta Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı seçildi. 1963’te SBKP Merkez Komitesi II. sekreterliğinin ardından Kasım 1964’te toplanan Merkez Komitesi, Kruşçev’i görevinden alınca onun yerine I.sekreter oldu.
1965’te toplanan SBKP Merkez Komitesi’ne, Kruşçev’in başarısız bulunan tarım programının yerine, yeni bir program sundu. Bu programda, özellikle, tahıl ve çiftlik hayvanları için göreceli yüksek fiyatların saptanması, kolektif çiftliklerden düşük vergi alınması, tarım makine, ve aletleri ile gübre vb. verimliliği yükseltici yatırımların çoğaltılması, tüm tarım işletmelerine düşük fiyatlarla girdi sağlanması, elektriğin ucuza verilmesi öngörülüyordu. Program, ayrıca tarım kesimindeki perakende fiyatların, kentlerdeki fiyatlar düzeyine indirilmesini, kolektif çiftlik üyelerinin gelirinin saptanmasında, devlet çiftlikleri ve aynı işkolunda çalışan işçilerin ücret düzeylerinin taban alınmasını içeriyor, tüketim malları sanayiinin geliştirilmesi için de yeni önlemler getiriyordu.
1966’da toplanan SBKP XXIII. Kongresi, Brejnev’ in iktisadi ve siyasi programını onaylarken, I.sekreter yerine “genel sekreter” tanımını getirdi. Brejnev, görevini bu kez genel sekreter olarak sürdürmeye başladı.
1977’de, Sovyet Devrimi’nin 60.yılında, 1936 Anayasası’nın, artık toplumun iktisadi ve sosyal gelişmesiyle aşıldığı savıylayeni bir anayasa hazırlandı. Bu anayasada Sovyet Devleti “tüm halkın devleti” olarak tanımlanıyordu. Yeni anayasa ile toplum yaşamı, örgütlenmesi, parti ve devletin görevleri yeniden belirlendi. 1977 Anayasası’nın kabulünden sonra bu kez parti genel sekreterliğinin yanı sıra Podgorni’nin yerine aynı zamanda devlet başkanı olarak görevlendirildi.
Brejnev’in yönetimi döneminde, uluslararası politikada önemli gelişmelere ve sert tartışmalara yol açan Çekoslavakyave Afganistan olayları oldu.Stalin’ in ölümünden sonra, Stalin’ci olarak bilinen kadroların yönetimden uzaklaştırıldığı Çekoslovakya’da, aynı zamanda, merkezi planın aksaklıklarını giderme ve ekonomiyi geliştirme gibi nedenlerle piyasa ekonomisine dönüş süreci başlatıldı. Bunu ülkenin siyasi
yaşamında ve dış ilişkilerinde diğer sosyalist ülkelerden farklı uygulamalar izledi. Bu gelişmeleri, Yugoslavya devlet başkanı Tito ve Romanya devlet başkanı Ceauşescu destekliyorlardı.
Brejnev ise bu gelişmeleri olumsuz olarak değerlendirerek karşı çıktı. Dubçek başkanlığındaki bir Çek heyetiyle, Brejnev başkanlığındaki Sovyet heyeti iki kez, Çekoslovakya’da biraraya gelerek görüştüler. Bu görüşmeler sonunda Dubçek, izledikleri siyaseti terketmeyeceklerini açıkladı. 21 Haziran 1968’de Sovyetler Birliği ve 5 Varşova paktı üyesi ülkenin orduları, Çekoslovakya’ya girdi. Müdahaleden sonra Dubçek ve kadrosu görevinden alındı. Çekoslovakya ve Slovakya cumhuriyetlerinden oluşan bir federal yapı oluşturuldu.
1979 Afganistan müdahalesi ise, bu ülkedeki yoğun iç siyasi gelişmeler ertesinde gerçekleştirildi. Sovyetler, askeri müdahalenin, uluslararası antlaşmalar ve hukuk kuralları içinde yapıldığını öne sürerken, Batılı devlet yöneticileri ve özellikle ABD başkanı Reagan bu müdahaleyi, “detantın öldüğü”nün ve “sovyet yayılmacılığı”nın bir göstergesi olarak nitelemiş, ABD yönetimi, Sovyetlere iktisadi ambargo kararı almıştır.
Uluslararası sosyalist hareket içindeki gelişmeler ise, 1969’da Moskova’da yapılan bir toplantıda ele alınarak, bunlara belirli netlikler getirilmiştir. Brejnev bu toplantıda 1966’dan beri Çin lideri Mao Çe Tung ve Küba lideri Fidel Castro ile olan anlaşmazlıklarını dile getirmiş ve özellikle Mao ile olan görüş ayrılığını sert bir biçimde belirtmiştir. Eleştirileri çevresinde (Arnavutluk, Çin ve Yugoslavya dışında) toplantıya katılan partilerin desteğini sağlamıştır. 1974’te ise Castro ile olan görüş ayrılıklarını çözümlemiştir.
Brejnev, uluslararası politikada detant’ı (yumuşama) savunmuş, bunu halkların istedikleri sosyal sistemi seçme hakkının tanınması, devletlerarası ilişkilerde basit ve açık kuralların geçerli olması ve devletlerin içişlerine karışılmaması olarak tanımlamıştır. ABD başkanları Nixon ve Ford’la, Fransa Devlet Başkanı General De Gaulle ile Federal Almanya Başbakanı Brandt’la yaptığı ikili görüşmelerde detant politikasının geliştirilmesi ele alınmıştır. ABD ile nükleer silahların sınırlandırılması amacıyla SALT 1 ve SALT 2 antlaşmalarını ve Helsinki’de 1 Ağustos 1975’te Avrupa Güvenliği ve işbirliği Konferansı Sonuç Belgesi’ni imzalamıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi