BLANQUI, Louis-Auguste (1805-1881)
Fransız siyaset adamı. Blanquizm denilen silahlı eyleme dayalı Ütopik Sosyalist akımın kurucusudur.
1 Şubat 1805’te Puget-Theniers’de doğdu. 1 Ocak 1881’de Paris’te öldü. Babası 1793’te Ulusal Devrim Meclisi’ne seçilmişti; Girondinler’dendi. Daha sonra Napoleon Bonaparte ile uzlaşmış ve kaymakamlık yapmıştır. Blanqui’nin babası, 1815’te başlayan Bourbon’ların Restorasyon Dönemi’nde resmi görevlerini yitirince aile, annesine kalan küçük mirasla geçimini sağlamıştır. Blanqui sert bir insan olan annesinden uzak kalmak için, genç yaşta ailesini bırakarak Paris’e yerleşti. Ağabeyi Jerome Adolphe Blanqui, Adam Smith ve Sismondi’den etkilenmiş ünlü bir iktisatçı idi.
Blanqui’nin siyasetle ilişkisi Paris’e göçettikten hemen sonra yoğunlaştı. 1822’de Charbonnerie Der-neği’nin Paris şubesine girdi. Saint-Simoncu Globe dergisinde çalıştı. 1830 Devrimi’ne katıldı ve yaralandı. Paris’te ayrıca hukuk ve tıp öğrenimi de gördü.
1830’da Louis Philippe’nin krallığının ilanıyla başlayan dönemde, Fransa’da, ayaklanmalara ve kargaşalara ortam hazırlayan bir iktisadi süreç egemendi. Bu sarsıntılı ortam, işçi sınıfının arayışlarına cevap olarak değişik türde sosyalist akımların doğuş koşul-
larını da oluşturmuştu. Blanqui, cumhuriyetçi derneklerden biri olan, La Societe des amis du peuple’e (Halkın Dostları Derneği) girerek gizli ayaklanma girişimlerine katıldı. 1831’de yazılarından dolayı bir yıl hapse mahkûm edildi.
Blanqui, Halkın Dostları Derneği’nin dağılması üzerine 1835’te Armand Barbes ile birlikte küçük gizli gruplara dayalı yapısından dolayı, La societe des familles (Aileler Derneği) olarak adlandırılan bir örgüt kurdu. Derneğin Paris içindeki barut ve mermi imalathanelerinin ortaya çıkması üzerine, Blanqui ve arkadaşları hapse mahkûm edildiler. 1837’de genel aftan yararlanarak hapisten çıktılar.
Mevsimler Derneği
1838’de Barbes ve başka bazı arkadaşlarıyla birlikte, La societe des saisons (Mevsimler Derneği) adında yeni bir örgüt kurdu. Bu örgüt yılın mevsimlerinin, ayların, haftanın günlerinin adlarıyla şifreli olarak anılan önderlerin yönetiminde hiyerarşik gruplar halinde biçimlenmişti. Üyelerinin çoğunluğu işçi, bir bölümü de öğrenci idi. 1839 ayaklanmasında örgüt, bazı silah satıcılarını, polis merkezlerini basarak silah topladı. Ayaklanmanın ilk aşamasında, kentin bazı yönetsel merkezlerini ele geçiren Blanqui ve arkadaşları, geniş işçi kitlelerinin kendilerine katılacağını varsaymışlardı. Ama beklentileri gerçekleşmedi. Hükümet ayaklanmayı kısa sürede bastırdı. Barbes dahil hareketin diğer önde gelenleri tutuklandı. Blanqui ise birkaç ay kaçak yaşadıktan sonra yakalandı. Blanqui ve Barbes ölüm cezasına çarptırıldılar ve cezaları ömür boyu hapse çevrilerek öteki arkadaşlarıyla birlikte Mont-Saint-Michel hapishanesine kapatıldılar. Blanqui, 1844’te hastalığı için Tours’ daki hapishane hastanesine gönderildi ve hastalığından dolayı affedildi. Bu affı kabul etmedi. Şubat 1848 Devrimi’nden hemen önce hapisten çıktı.
1848 Devrimi’nden sonra Blanqui, Societe re-publicaine centrale’ın (Merkez Cumhuriyet Derneği) önderiydi. Barbes ise Club de la Revolution’u (Devrim Kulübü) kurdu. Her ikisi de Blanc’ın da görevli olduğu Geçici Cumhuriyet Hükümeti’ne karşı ayaklanmaktan yana olanları yatıştırmaya çalıştılar. Blan-qui ayaklanma koşullarının oluşmadığı, Paris ele geçirilse bile karşı güçlerin taşra halkına dayanarak devrimi başarısızlığa uğratabileceği görüşündeydi. Bu tutumu yandaşlarını azalttı. Sahte bir belgeye dayanılarak hükümetin ajanı olduğu yolunda çıkarılan dedikodular da durumunu sarsmış, etkinliğini azaltmıştı.
15 Mayıs 1848’de hazırlıksız, plansız ve belki de kışkırtılmış bir ayaklanmanın patlak vermesini önleyemedi. Kalabalık gruplar Meclis oturumunu işgal etti. Başlangıçta Blanqui ile birlikte kalabalıkları yatıştırmaya çalışan Barbes de ayaklananlara katıldı. Ayaklanmanın başını çekenler, Geçici Cumhuriyet Hükü-meti’nin dağıtılmasını ve yerine sosyalist ve işçi delegelerden oluşan bir meclisin kurulmasını istemekteydiler. Hareket hükümet güçlerinin, herhangi bir silahlı direnme ile karşılaşmaksızın, Blanqui’yi ve pek çok arkadaşını tutuklamasıyla, dernek ve kulüplerin kapatılmasıyla son buldu.
On yıl hapiste kalan Blanqui, 1859’da hapisten çıktıktan sonra yeniden gizli ayaklanma çalışmalarına koyulduğundan, 1861’de tekrar hapsedildi. 1864’te Belçika’ya sığınarak Fransa’daki devrimci hareketleri oradan yönlendirmeye başladı. 1870’te gizlice gidip geldiği Paris’te 4.000 kişilik bir silahlı güç oluşturmayı başarmıştı. Fransa-Prusya savaşından hemen önce, birincisi başarısız, İkincisi daha geniş destekli ve Louis Bonaparte’ın Sedan yenilgisinde belli ölçüde katkısı görülen iki ayaklanma girişiminde bulundu.
Blanqui hükümeti deviriyor
Sedan yenilgisi üzerine Blanqui, bir Fransız yurtseveri kişiliğiyle Almanlar’a karşı birleşme mücadelesi içinde yer aldı. Bu amaçla, La Patrie en danger (Yurt Tehlikede) gazetesini çıkardı. Ekim 1870’te Paris Ulusal Muhafız Güçleri’nden de müttefikler sağlayarak hükümeti devirdi ve işçilerin egemen olduğu, kendisinin başkanlığında —ömrü birkaç saat süren— bir hükümet kurdu. 27 Ocak 1871’de Thiers Hükümeti ile anlaşmaya vardı. Tekrarlayan hastalığı- nin tedavisi için Lot İli’ne çekildi. 17 Mart 1871’de Paris Komünü arifesinde, Thiers Hükümeti tarafından tutuklandı. Önemli bir bölümü Blanquistler’den oluşan Komüncüler, ellerindeki Paris Başpiskoposu gibi mahpuslarla Blanqui’nin değiştirilmesini Thiers Hükümeti’ne önerdilerse de sonuç alamadılar.
1872’de ömür boyu hapse mahkûm edilen Blanqui, 1879’da Bordeaux milletvekili seçilince serbest bırakıldı, ama seçim geçersiz sayıldı. Tekrar katıldığı ikinci seçimi kazanamayınca, yaşamının kalan bölümünü, Paris’de Ni Dieu ni Maitre (“Ne Tanrı, Ne Efendi”) dergisini çıkararak, propaganda faaliyetleriyle sürdürdü ve Paris’te öldü.
Paris Komünü üzerinde derin yankıları olan Blanquizm, 1871’den sonra, E. Eudes’ün Londra’da kurduğu La Commune revolutionnaire’de varlık kazanmıştır. Bu örgüt 1880’de Paris’e taşındıktan sonra, Blanquistler’in ve zamanla parlamenterizmi de benimseyen E. Vaillant’m öncülüğündeki Devrimci Sosyalist Parti’ye (PSR) dönüşmüştür. PSR, 1905’te Birleşik Sosyalist Parti’ye (PSU) katılmıştır.
Görüşleri
Bir düşünür olmaktan çok bir eylemci olan Blanqui’nin dünya görüşü, mekanik Materyalizmin, Ateizmin, 18. yy Rasyonalizmi’nin, Ütopik Sosyalizm’ in ve en çok da Babeuf’ün etkilerini taşır. İleri derecede disiplinli, silahlı bir azınlığın gerçekleştireceği devrime inanır. Bu yolla oluşacak proletarya diktatörlüğünün yönetiminde halkın eğitilerek komünist toplumun gerektirdiği düzeye ulaşılacağı görüşündedir. Blanqui’ye göre geleceğin toplumunun öğelerini önceden belirlemek boş bir çabadır, bunu kapitalizmin etkilerinden kurtarılacak olan halk belirleyecektir. Bununla birlikte, zamanla devletin yerini alacak üretim birlikleri fikri, Blanqui tarafından da işlenmiştir. Ütopyacılardan farklı olarak, bu tür birliklerin, tekelleşmenin ezici sonuçları karşısında, ancak, siyasal iktidarların desteğiyle gelişebileceği; “çalınmış emek” olarak nitelendirdiği sermayenin, iktisadi alanda, bu yolla alt edilebileceği görüşündedir. Blanqui’ye göre, toplumların tarihinin gelişimi, bireycilikten komünizme doğru bir akış göstermektedir.
Blanqui, kapitalizmi, halkın tüketici olarak haksız fiyatlarla sömürüldüğü bir düzen olduğu gerekçesiyle eleştirmiştir.
• YAPITLAR: Pour une revolution fiscale et le transfert de richesses, 1832, (“Mali Bir Devrim ve Servetlerin El Değiştirmesi için”); Un demier mot, 1871, (“Son Bir Söz”); L’eternite par les astres, 1872, (“Yıldızların Sonsuzluğu”); L’Armee eselave et opprimec, 1880, (“Tutsak ve Mazlum Ordu”); Critique sodale. II. 18”5, (ö.s.), (“Toplumsal Eleştiri, ü).
• KAYNAKLAR: A. Cerrahoğlu, Sosyalizm Tarihinde Ünlü Düşünürler Ansiklopedisi, II, 1962; C.Du Costa, Les Blanquıstes, 1912; M. Dommanget, Auguste Blanquı, 1924; M. Devrim, “Blanqui”, Sosyalist Siyasal DüşünüşTarihi, M. Tuncay (der.), I. 1976; B. Flotte, Blanqui et les otages en 1871, 1885; G. Geffroy, L’enferme, 1897; E.S. Mason, “B!anqui and Communism”, Political Science Quarterly, XIV, 1929; G. Lefranc, Histoire des doctrines socıales, 1966; A.B. Spitzer, The Revolutionary Theories of Louis Auguste Blanqui, 1957; N. Stewart, Blanqui, A Biography, 1939.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi