BRANDEIS, Louis Dembitz (1856-1941)
ABD’li hukukçu. ABD tekellerini incelemiş ve emekçiler lehine olan yasaların çıkmasında etkili olmuştur.
13 Kasım 1856’da Louisville’de doğdu. Avrupa’ daki 1848 devrimci hareketlerinden sonra Amerika’ ya yerleşen Yahudi asıllı Bohemyalı bir aileden gelmekteydi. 1875’te girdiği Harvard Hukuk Fakültesi’ni henüz 21 yaşını tamamlamamış olmasına karşın Harvard Korporasyonu’nun aldığı özel bir kararla, 1877’de çok iyi bir dereceyle bitirdi. Aynı fakültede bir yıl çalıştıktan sonra baroya girdi.
Harvard Hukuk Fakültesi’nden 1886’da yapılan öğretmenlik teklifini kabul etmeyen Brandeis, Harvard mezunlarının oluşturduğu bir kurumun kurulmasına katkıda bulundu ve uzun yıllar boyunca bu kurumun başkanlığını yaptı. 1913’te ABD Başkanı Wilson’un danışmanı oldu. 1916-1939 arasında Yüksek Mahkeme üyeliği yapan Brandeis, ABD tarihinde bu mahkemeye seçilen ilk Yahudi asıllı üye idi. 5 Ekim 1941’de Washington D.C’de öldü.
1879’dan sonra Boston’da serbest çalışan Brandeis, tüketicilerin, sendikaların ve küçük tüccarların çıkarlarını, çoğu kez ücret almadan, savunduğu için “halkın avukatı” olarak ün kazandı.
Brandeis, aynı zamanda sanayi işçilerine hukuksal güvence getirilmesi konusunda da çaba gösterdi. 1907-1914 arasında çeşitli eyaletlerdeki “azami iş saati, asgari ücret” uygulamalarına karşı çıktı. 1908’de, kadın işçilerin iş saatlerini ve ücretlerini saptayan Oregon Yasası’m savunurken ortaya attığı ve “Brandeis formülü” olarak anılan görüşe göre, yasaların hazırlanmasında iktisadi ve sosyolojik veriler, tarihsel deneyim ve uzmanların görüşleri dikkate alınmalıdır. Brandeis’in hayat sigortası şirketlerinin sömürüsüne karşı önerdiği sistem 1907’den sonra Massachusetts, New York ve Connecticut’ta uygulanmaya başladı.
Brandeis, 1890’da S.Warren’le birlikte, hukuk tarihi açısından önemli olan “The Right To Privacy” (Mahremiyet Hakkı) adlı makalesini Harvard Law Review’da (“Harvard Hukuk Dergisi”) yayımladı. Daha sonra, 1914’te yayımlanan Other People’s Mo-ney and How the Bankers Use İt (“Başkalarının Parası ve Bankerler Bu Parayı Nasıl Kullanıyor?”) adlı kitabında, yatırımcı bankerlerin ABD sanayii üzerindeki etkinliğini ve denetimini inceledi. Tekelleri ve tekelci uygulamaları sergileyen bu çalışma, 1914 tarihli Clayton Antitröst Yasası’nın ve Federal Ticaret Komisyonu Yasası’nın geçişini etkiledi.
Brandeis’e göre, federal sistemin korunabilmesi için, kanun koyucular, eyaletlerin değişen gereksinimlerine uygun yasalar yapmalıdırlar. İfade özgürlüğüyle kişi hak ve özgürlüklerinin önemine inanan Brandeis, bu özgürlüklerin korunabilmesi için devletin iktidar alanım genişletmeyi savunmuş, ancak devletin bireylerin yaşamlarına aşırı müdahalesine de karşı çıkmıştır.
Brandeis, güçlenen merkeziyetçilik eğilimine karşı, yerel yönetimlerin güçlendirilmesini savunmuştur. Bu amaçla 1924’ten sonra Louisville Üniversitesi’nde bir hukuk okulunun ve genel bir kitaplığın oluşturulması çalışmalarını desteklemiştir. Ölümünden 7 yıl sonra, 1948’de Waltham/Massachusetts’de adına Brandeis Üniversitesi kurulmuştur. 1912’den sonra Siyonizm’in savunucularından olan Brandeis, Filistin’de bir Yahudi devleti kurulması girişimlerini desteklemiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Other People’s Money, and How the Bankers Uselt, 1914, (“Başkalarının Parası ve Bankerler Bu Parayı Nasıl Kullanıyor?”).
• KAYNAKLAR: A.M.Bickel, The Unpublished Opinions of Mr.Justice Brandeis: The Supreme Court at Work, 1957; A.T.Mason, Brandeis: A Free Man’s Life, 1946.