BERTALANFFY, Ludwig von (1901-1972)
Avusturya kökenli Kanadalı düşünür. Kuramsal biyoloji akımının öncülerindendir. Felsefe sorunlarına biyoloji verilerine dayanarak çözüm aradı.
Avusturya’da doğdu. Kanada’da öldü. Innsbruck ve Viyana üniversitelerinde biyoloji öğrenimi gördü. 1948’e dek Viyana Üniversitesi’nde öğretim üyeliğinde bulundu. 1949’da siyasal nedenlerden ötürü Kana-da’ya göç etti. Ottawa’daki Alberta Üniversitesi’nde kuramsal biyoloji dersleri verdi.
Biyolojinin değişik dallarıyla ilgilenen düşünür, hayvanların gelişimi, doku psikolojisi, deneysel embriyoloji ve kanser araştırmaları konularında çalışmalar yaptı. “Genel Dizge Kuramı” adı altında, değişik bilim dallarını bir yapı içinde toplamayı amaçlayan bir akıma öncülük etti.
Ona göre organik duyu kavramada ne klasik mekanizm ne de dirimselcilik yeterli olabilmektedir. Dirimselcilik (vitalizm), “yaşam atılımı” gibi bir kavramı gerektirdiğinden kısır bir yaklaşımdır.
Mekanizm ise şu üç yanlış düşünceye dayanır:
1- “Çözümleyici ve toplayıcı” düşünce: Buna göre biyoloji araştırmalarının amacı organizmaları temel birimlerine çözümlemektedir. Bu düşünce, organik nitelikleri bu birimlerin bir araya gelmesiyle açıklar.
2- “Mekanizma-kuramsal” düşünce: Bu, yaşam düzenini, önden kurulmuş kimi yapı ya da fiziksel mekanizmalar olarak yorumlamaktadır.
3- “Tepki-kuramsal” düşünce: Organizmaları yalnızca bir uyarım olduğunda tepki gösteren otomatik yapılar olarak yorumlar.
Bertalanffy, bunların yerine “organizmacı” modeli önerir ve geçerli bir kuramın ancak onun üzerinde kurulabileceğini açıklar. Bu model, organizmaları sistemlere özgü nitelikler taşıyıp dizgesel kurallara uyan “bütünler” ya da dizge yapıları olarak yorumlar. Bu açıdan, organik yapılar, art arda oluşan süreçlerin karmaşık bileşimlerde bir araya gelmesidir.
Bertalanffy, birtakım genel ilkelerin tüm dizgelerde bulunduğuna inandı, bu ilkelerin, ancak işlevi, bilimin bir tek çatıda örgütlenmesi olan “Genel Dizge Kuramı” aracılığıyla incelenebileceği savını ileri sürdü. Birçok bilim dalını kapsayan bu kuramını tanıtlamaya çalıştı. Bu çalışmalarıyla kuramsal biyolojinin geleceği için olumlu bir ortam yaratıldı.
• YAPITLAR: Kritische Tbeorie der Formbildung, 1928, (“Biçimlenmenin Eleştirel Kuramı”); Das biologische Weltbild, 1949, (“Biyoloji Evreni”); Problems of General System Theory, 1951, (“Genel Dizge Kuramı Sorunları”); Essai Über die Relatiyitaet der Kategorien, 1955, (“Kategorilerin Göreliliği Üstüne Deneme”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi