Maraton
Maraton adını Eski Yunan tarihinden alan atletizmin en uzun mesafeli (42 km 195,5 m) koşusudur. Tarihi /O 490 yılına dayanır. Persler’in egemenliği altında bulunan Miletos sitesi, Atinalılar’ın teşvik ve yardımlarıyla Persler’e başkaldırarak Sart kentini zaptetmişti. Atinalılar’m bu tutumuna öfkelenen Pers hükümdarı Dara (Daryüs), onlardan intikam almak üzere hazırlattığı 600 parça gemiden oluşan büyük bir filo ile Atina üzerine yürüdü. Çok büyük bir güce sahip Pers ordusuna karşı Atinalılar kendi sınırlı askeri olanaklarıyla savaşa girmek zorunda kaldılar. Ancak başlarında bulunan General Miltiyat daha önce Pers ordusunda görev yaptığı için düşmanın zayıf taraflarını ve savaş tekniklerini iyi biliyordu.
Atina ordusu Pers ordusuna Atina yakınlarındaki Maraton Koyu’nda karaya çıkarken saldırdı, iki ordu arasında şiddetli bir savaş oldu. Binlerce can kaybına yol açan bu savaşta Atinalılar Persler’i ağır bir yenilgiye uğrattılar. General Miltiyat bu büyük zaferin müjdesini merak ve heyecan içinde beklemekte olan Atinalılar’a ulaştırmak üzere genç bir eri görevlendirdi.
Bazı kaynaklara göre bu erin adı Ariston, bazı kaynaklara göre Pheidippides’ti. Ancak birçok kaynak bu erin adının bilinmediğini, onun meçhul bir kahraman olduğunu yazar. Haberci asker, Maraton Koyu’ndan Atina’ya kadar olan mesafeyi üç saatten az bir zamanda koştu ve merak içinde bekleyen Atinalılar’a “Niki” (Kazandık!) diye bağırıp zafer müjdesini verdikten sonra düşüp öldü (İÖ 10 Ağustos 490). Yunanlılar bu kahraman müjdecinin koştuğu mesafeyi önce 36 km 750 m olarak ölçtüler, sonra gerçek uzunluğun 42 km 195,5 m olduğunu saptadılar. Sonra bu kahraman müjdeci erin anısına Maraton Koyu ile Atina arasında yarışlar düzenlemeye başladılar.
19. yy’in sonlarında Fransız dil ve tarih uzmanı Prof. Michel Brea’nin uzun mesafeli koşulara “Maraton” adının verilmesi yolundaki teklifi, günümüzde bu adla anılan 42 km 195,5 m’lik koşunun doğmasına yol açtı. İlk modem maraton koşusu 1896 yılında Atina’da yapılan İlk Modem Olimpiyat Oyunları sırasında gerçekleşti. Bu yarışı Yunanlı çoban Sprindon Louis’in kazanması Yunanistan’da büyük bir sevinç uyandırdı.
Maraton günümüzde dünyanın her yanında yapılan bir uzun mesafe koşusudur. Olimpiyat Oyunları programında yer aldığı gibi çeşitli ülkelerde uluslararası maraton yarışmaları da düzenlenmektedir. Dünyanın en ünlü uluslararası maraton yarışmaları tarih sırasına göre şunlardır: Boston Maratonu (ABD) 1897, Kösice Maratonu (Çekoslovakya) 1924, Fuku-Oka Maratonu (Japonya) 1947, Atina Maratonu (Yunanistan) 1955, Seged Maratonu (Macaristan) 1957, Ziracus Maratonu (İspanya) 1966, Kari Marx Maratonu (D.Almanya) 1966, Manchester Maratonu (Ingiltere) 1969. ilk maraton şampiyonu olan Sprindon Louis’ den sonra bu alanda dünya çapında birçok ünlü atlet oraya çıktı. Italyan Dorando Pietri, Finli Kolehmainen, Arjantinli Zabala, Japon Son, Arjantinli Cabrera, Finli Paavo Nurmi, Çek Emil Zatopek, Fransız Mimoun ve Habeşistanlı Abebe Bikila bunların başında yer alır. Türkiye’de maraton 1933’den beri koşulmaktadır. Maraton Türkiye Birinciliği ise 1938’den beri yapılmaktadır. Türkiye’de birçok başarılı maratoncu ortaya çıkmıştır. Şevki Koru, Ahmet Aytar, Haydar Erturan, Hüseyin Topsakal, Hüseyin Aktaş, İsmail Akçay, Veli Ballı, Mehmet Terzi bunlar arasındadır. Bu atletler arasında Balkan ve Akdeniz Oyunları yarışmalarında altın, gümüş ve bronz madalya kazananlar bulunmaktadır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi