BARTH, Paul (1858-1922)
Alman sosyolog. Tarihsel Sosyoloji Okulu’nun kurucularındandır.
1 Ağustos 1858’de Silezya bölgesindeki Baruthe’ da doğdu. 30 Eyİül 1922’de Leipzig’de öldü. 1875-1881 arasında Breslau ve Leipzig’de klasik filoloji, tarih ve felsefe öğrenimi gördü. Richard Avenarius, Max Heinze ve Wilhelm Wundt’un öğrencisi oldu. 1882-1888 arasında Liegnitz, Leipzig ve Jena’da lise öğretmenliği yaptı. Die Geschichtsphilosophie Hegels und der Hegelianer (“Hegel ve Hegelcilerin Tarih Felsefesi”) adlı çalışması ile 1890’da Leipzig Üniversitesi’nde felsefe doktorası aldı. 1897’de felsefe ve pedagoji profesörü oldu. 1899-1916 arasında Quarterly of Scientific Philosophy adlı felsefe dergisini yayımladı.
Barth, ulus-devlet ve kültürel geleneğin sürekliliği ilkelerine dayanan Yeni-Rankeci resmi Alman tarihçiliği ile Hegelci tarih felsefesine dayanan tarihsel maddecilik arasındaki bölünmeyle ilgilenmiştir. Comte ve Spencer’in yeni sosyolojisinin benimsenmesi yoluyla bu bölünmenin ortadan kaldırılabileceğini düşünmüş ve pozitivist bir tarih felsefesi geliştirmeye yönelmiştir. Barth’a göre, tarih somut olarak sosyoloji demektir. Tarihin gelişim yasaları doğal bilimler örnek alınarak kavranabilir.
Barth, 1896’da yayımlanan Die Philosophie der Geschichte als Soziologie (“Sosyoloji Olarak Tarih Felsefesi”) adlı yapıtında, tarihin bilimsel işleviyle sosyolojinin işlevinin özdeş olduğunu ileri sürmüştür. Bir yandan, iktisadi öğelere çok fazla önem verdiğini düşünerek tarihsel maddeciliğe karşı çıkmış; öte yandan da, doğa bilimlerinde kullanılan ölçütlerin tarih bilimine bütünüyle uygulanmasının olanaksız olduğunu vurgulamıştır. Barth, özellikle Windelband ve Rickert’in felsefe okulunun savunduğu “nomote-tik” bilim ve “ideografik” tarih ayrımına karşı çıkmıştır. Wundt’un izleyicisi olarak, bu okulun karşısında, tarih ve toplum psikolojisi ile yeni bilimsel ve deneysel psikoloji arasında bağlantı olduğu savını ileri sürmüştür. Öte yandan, daha çok güncel ve pratik sorunlarla ilgilenen Amerikan sosyolojisini de eleştirmiştir.
Barth, Almanya’da ilk kez, yeni deneysel psikoloji temeli üzerinde bir sosyolojik pedagoji geliştirmeye çalışmıştır. 1906’da yayımlanan Die Elemente der Erziehungs-und Unterrichtslehre (“Eğitim ve Öğretimin Öğeleri”) adlı kitabında ortaya koyduğu görüşleriyle, Almanya’da uzun süre etkili olan Jo-hann Herbart’ın eğitim felsefesinin yerini almayı amaçlamıştır. Daha sonra yazdığı Die Notwendigkeit eines Systematischen Moralunterricbts (“Sistematik Ahlak Eğitiminin Gerekliliği”) adlı kitabında ise, tüm ahlaki ve dinsel sistemlerde ortak olan ahlaki değerlere dayalı bir toplumsal eğitimi savunmuştur. Eğitimi toplumun yeniden üretilmesi olarak değerlendirmiş; eğitim ile sosyoloji arasında yakın bir ilişki olduğunu ileri sürerek, toplumsal pratiğe yönelik bir ahlaki eğitim anlayışını savunmuştur.
Barth, Almanya’da ilk kez çeşitli sosyolojik akımların tarihini ortaya koymuş ve farklı felsefe sistemlerini tarihsel süreç içinde incelemiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Die Philosophie der Geschichte als Soziologie, 1896, (“Sosyoloji Olarak Tarih Felsefesi”); Die Elemente der Erziehungs -und Unterrichtslehre, 1906, (“Eğitim ve Öğretimin Öğeleri”); Die Notwendigkeit eines systematischen Moralunterricbts, 1919, (“Sistematik Ahlak Eğitiminin Gerekliliği”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi