BONATZ, Paul (1877-1956)
Alman mimar. Gerek yapıları, gerekse eğitim çalışmalarıyla Türk mimarlığının bölgesel-ulusal doğrultudaki gelişiminde etkili olmuştur.
6 Aralık 1877’de Solgne bei Metz’de doğdu. Meslek eğitimini 1896-1901 arasında önce Berlin, sonra Münih Teknik Üniversitesinde yaptı. 1902’de Stuttgart Teknik Universitesi’nde T.Fischer’in (1862-1938) yanma asistan olarak girdi, 1908’de de onun yerine geçti. 1916’da İstanbul’da yaptırılacak Türk Alman Dostluk Evi için açılan proje yarışması nedeniyle Türkiye’ye geldi. 1942’de Anıtkabir proje yarışmasında jüri üyesi oldu. Ertesi yıl, o günlerde propaganda amacıyla birçok ülkede dolaştırılan Alman Mimarlık Sergisi’ni sunmak üzere bir kez daha Türkiye’ye geldi. Aynı yıl sonunda Milli Eğitim
Bakanlığı’nda danışman mimarlık görevine getirildi. 1946-1954 arasında İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde eğitime katıldı. Bu arada en önemlileri Çanakkale Anıtı, İstanbul Radyoevi, İstanbul Adalet Sarayı olmak üzere birçok yarışmanın jüri üyeliğinde bulundu. 194S’de toplanan ilk U.I.A. (Union International des Architectes-Uluslararası Mimarlar Birliği) genel kuruluna Türk heyeti ile birlikte katıldı. 1954’te Mimarlık Fakültesi’ndeki görevinden ayrılarak Almanya’ya döndü, 1956’da öldü.
Bonatz. ulusal açıdan güçlenmek için her ulusun kendi kökenine dayanan kuvvete, yani kendi kültürüne sarılması gerektiğine inanıyordu. Buna koşut olarak mimarlıkta da yerel öğelerin kullanılmasını, yapıların bulundukları bölgeyle bir ilişki içinde olmasını istemiştir. Kendisi de Türkiye’deki uygulamalarını hep bu doğrultuda gerçekleştirmeye çalışmıştır. Tasarımında geleneksel Türk konut mimarlığının belli başlı öğelerini kullandığı Ankara’daki Saraçoğlu Memur Evleri Mahallesi ve Milli Kütüphane bu tür yapılarının en ıyı örneklerindendir. 1946’da, döneminin çağdaş anlayıştaki başarılı yapılarından biri olan Ankara Sergievi’ni Devlet Operası’na. dönüştürmekle görevlendirilmiş, burada da aynı mimarlık anlayışını sürdürmüştür.
Bonatz Türkiye’de kaldığı sürece bölgesel-ulusal mimarlığa yönelik düşünceleri doğrultusundaki vapı uygulamaları, dergilerde yayımlanan yazıları ve öğretim etkinliği ile 1940-1950 arasındaki 2.Ulusal Mimarlık akımının destekleyicilerinden ve yönlendiricilerinden bin olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Yapı; Strasbourg Hastanesi (kardeşi K.Bonatz ile), 1905-1914; Tübingen Üniversitesi Kitaplığı, 1910-1912; Stuttgart Garı (F.E.Scholer ile), 1912; Çelik Şirketi Yapısı, 1922-1924, Düsseldorf;Neckar Barajı ve Elektrik Santralı, 1926-1935; Güzel Sanatlar Müzesi (R.Christ ile), 1931-1936, Basel; Saraçoğlu Memur Evleri Mahallesi, 1944-1946, Ankara; Milli Kütüphane, Ankara; Devlet Operası, 1947-1948, Ankara; Falıh Rıfkı Atay Evi, Ankara; Hava Terminali, Ankara; Apartman, Ortaköy/Istanbul; Sirel Evi, Bebek/İstanbul. Kitap: Leben und Bauen, 1950, (“Yaşamak ve Yapı Yapmak”); Brücken, (F.Leonhardt ile), 1951, (“Köprüler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi