BOULEZ, Pierre (1925)
Fransız besteci ve orkestra şefi. Öncü bestecilerdendir ve çağdaş bestecileri yorumlamasıyla tanınmıştır.
25 Mart 1925’te Loire’da, Montbrison’da doğdu. Müziğe olan yeteneği küçük yaşlarında anlaşıldı ve Paris Konservatuvarı’na verildi, Olivier Messiaen’in öğrencisi oldu. 1945’te bu okulu birincilikle bitirdi. 1945-1946 arasında çağdaş klasik müziğin önemli bestecilerinden Andree Vaurabourg-Honegger ilekontrpuan çalıştı. On iki ton tekniğinin önemli uygulayıcılarından olan Rene Leibowitz’den aynı yıllarda bu tekniği öğrendi. Konservatuvarda okurken de çok ilgilendiği bir alan olan orkestra şefliğine başladı. 1948’de, Paris’teki Jean-Louis Barrault’nun ünlü Marigny Tiyatrosu’na besteci ve orkestra şefi olarak girdi. Bir öncü tiyatro olan Marigny’de, iyice tanındı ve bu tiyatro topluluğuyla birlikte çeşitli ülkelere gitti. Daha sonraki yıllarda birçok müzik şenliğine katıldı, çok sayıda plak yaptı.
Boulez, ününü orkestra şefi olarak yapmıştır. Gerek orkestrayı yönetirken, gerekse beste yaparken, tam bir biçimcidir (formalist). Bir yapıtta temel öğelerin birbirleriyle örgütlenme mantığım arar. Zaten, genelde böyle bir mantık izlenerek bestelenen çağdaş yapıtları, üstün bir üslupla yorumlar. Örneğin, İ. Stravinski’nin Bahar Ayini adlı balesinin Boulez yorumu, halen birçok eleştirmen tarafından eşsiz bir yorum olarak kabul edilmektedir. Biçim düşkünlüğü kendi yapıtlarından piyano için ikinci sonatı, Structures’de (“Yapılar”) belirgindir. Çağdaş öncü bestecilere olan saygısını göstermek için, yalnızca bu bestecilerin yapıtlarının yorumlandığı, bir dizi konser düzenlemiştir. Schönberg, Webern ve Stravinski gibi, yapıtları yorumlama güçlüğü yaratan ve zor dinlene-bilen bestecileri tanıtmıştır. Günümüzde en çok Almanya’da sevilen Boulez, birçok kez Darmstadt ve Donaueschingen müzik şenliklerine katılmış ve Alman radyolarında, kendi yapıtlarını da kapsayan, bir dizi konser yönetmiştir.
Rene Char’ın bir şiirinden esinlenerek 1954’te bestelediği Le Marteau sans maître (“Ustasız Çekiç”) adlı oda müziği yapıtı çok beğenilmiştir. Besteleme tekniğinde kesin ve değişmez bazı ilkelere bağlıdır. Boulez’e göre, her yapıtın, en ufak öğesinde bile geçerli, değişmez ve sürekli bir besteleme yöntemi olması gerekir. Böylece yapıtın dokusu, çok karmaşık, ama aynı zamanda son derece mantıklı olur. Bununla beraber, biçim yalnızca yapıtın “mimarisini” belirler. Bir besteci yapıtında her zaman “şans” ve “esin”e yer bırakmalıdır. Bu ilkelere bağlılığı onu öbür çağdaş bestecilerden ayıran yanıdır. Ne var ki besteleri, kusursuz ve kararlı mimariye, yapısal örgütlenmeye dayanmakla birlikte, belki de görkemli orkestrasyonundan ötürü,sanki bir izlenimci (empresyonist) besteci dinleniyormuş etkisi yaratır. Esin kaynağı genellikle edebiyat yapıtlarıdır. Hayran olduğu şair Rene Char’m birçok şiirini bestelemiştir. Boulez, ünlü bir besteci ve orkestra şefi olmasının yanı sıra, iyi bir yazardır da; çağdaş besteciler ve eğilimler üstüne birçok yazısı ve kitabı vardır.
• YAPITLAR (başlıca): Koro ve Orkestra: İki solo ses, kadınlar korosu ve orkestra için Le visage nuptiale, 1946-1950, (“Evliliğin Yüzü”); Fureur et Mystere kantatı, (“Hırs ve Giz”). Ses ve Orkestra: Symphonie Concertan-te, 1950. Oda Müziği: Flüt ve piyano için Sonatina, 1946; Yaylılar Dörtlüsü, 1949; solo ses ve 6 çalgı için Le Marteau sans maître, 1954, (“Ustasız Çekiç”); 15 çalgı için Eclat, 1965; 18 çalgı için Polypbonie X, Piyano Müziği: Sonata No 1, 1946; iki piyano için Sonata, 1946; Sonata No 2, 1949; iki piyano için Structures, Kitap I, 1952, Kitap II, 1961, (“Yapılar”); Sonata No 3. Kitap: Penser ta musiaue aujourd’hui, 1964, (“Müziği Düşünmek”); Releves d’apprenti, 1966, (“Çıraklar İçin Notlar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi