BALLANCHE, Pierre (1776-1847)
Fransız filozof. Olayların görünmez nedenlerini açıklamaya çalışmıştır.
Pierre Simon Ballanche Lyon’da doğdu. Paris’te öldü. Sağlıksız ve üzüntülü bir çocukluk dönemi geçirdi. Yüzeysel bir öğrenimden sonra babasının uğraşı olan matbaacılığa başladı. Fransız Devrimi sırasında kentte olayların patlaması üzerine annesiyle birlikte yabancı ülkelere kaçtı. Ortam durulunca geri döndü. Geçirdiği acılı günler ve tanık olduğu kötü olaylar kişiliğinin içekapanık bir özellik almasına yolaçtı.25 yaşında iken Paris’e gitti. Burada Chateaub-riand’la yakın bir arkadaşlık kurdu. Zekası ve güzelliği nedeniyle yazın alanında etkili bir yer alan Mme Recamier’nin seçkin çevresine girdi. Daha önce Lyon’ da tanıyarak âşık olduğu bu bayan için Fragments d’Elegie adlı yapıtını yazmıştı. 1842’de Fransız Aka-demisi’ne üye seçildi.
Felsefe sorunlarıyla ilgili görüşlerini Lapalingene-sie sociale yapıtında sergiledi. Bu kitap “Orphee”, “La Formüle” ve “La ville des Expiations” adlı bölümlere ayrılmıştır. Birincisinde tarihin ilk 1500 yılını şiirle özetledi. İkincisinde son 500 yılı anlattı. Son bölümde ise geleceğin dünyasının özlemini dile getirdi.
Düşüncelerinde Bonnet’in etkisi sezilen Bal-lanche’a göre, nesnelerin kaynağını öğrenebilmek için Tanrı katına ulaşmak gerekir. Tanrı insandan, evrensel zihnin özünü ayırmış ve buna karşılık ona özel bir yetke vermiştir. Kendi istencinden de, bireysel istenci ayırmıştır. Bu nedenle Tanrı kayrasının direnilmez bir etkisi vardır. Ayrı ayrı istençler Tanrı kayrasına karşı gelerek evrenin düzenini bozarlar. Bu düzensizlik bireysel özgürlükle Tanrı kayrası arasında gerçekleşen yüce ve kesin uzlaşmayla sona erer. Tanrı kendi kendisiyle çelişkiye düşmez. Yarattığı özgür güçleri ortadan kaldırmak istemez.
Başlangıçta bütün insanların tek bir istenci vardı (tümsel istenç). Tanrı direnmeyi azaltmak için bunu bölümlere ayırarak bireylere dağıttı. İnsanlar arasında görülen ayrılıkların, başkalıkların kaynağı bu tanrısal olaydır. Tanrı suçlu gördüğü zekâ ve istenci birbirinden ayırmış ve zekâyı erkeğe, istenci ise erkeğin istencinin bir anlatımı olan kadına vermiştir.
Ölümden sonra dirilme vardır. Ölmez ve bozulmaz varlık, ölümlü ve bozulur varlıkta içkindir. Toplumu yaşatan temel inanç ölümden sonra dirilme düşüncesidir. Her yaratığın, bulunduğu varlık ortamında, kendine özgü amaca ve sonuca ulaşması gerekir.
Ballanche’ın dini iyimser bir güvene, sürekli bir ilerlemeye değil, belirlenmiş, değişmez kuralların uygulanmasına dayanır. İnsan, bireyin işlevinde olduğu gibi toplumsal çalışmalarında da kendi kendini oluşturur. Toplumun tanrısal bir değeri vardır. Yasal yönetimin gücü toplumsal bir sözleşmeye değil, halkın onayına dayanır. Bu onay ise ahlak ilkelerine dayalı bir birliktir ve tanrısal tüze ile özdeştir. Bu nedenle bütün baskı yönetimleri tanrısal istence aykırıdır.
Ballanche, dil konusunda Louis Bonald’m düşüncesi ile karşıt düşüncedekilerin öğretisini uzlaştırmak ister. Başlangıçta dil, bir düşüncenin imi değildi. Dil önce anlatımından ayrılmaz bir bütündü. Sonra yavaş yavaş bu bileşim çözülünce düşünce imlerden ayrıldı ve insan sözsüz düşünebilecek duruma geldi.
Eğitim insanları yetiştirmek, geliştirmek içindir. Bu nedenle bir yük olmaktan öteye geçemeyen bilgilerin öğretilmesi yarar sağlamaz. İnsan yaşamı kısa olduğu için en gerekli bilgiler öğrenilmelidir.
Ballanche felsefe tarihin” pek ilgi duymamış, şiir biçiminde yazdığı yapıtlarıyla romantik yazarları uzun süre etkilemiştir. Romantikler, onun, 18. yy akılcılığına karşı çıkmasına, dinle ve toplumla ilgili sorunlarda kullandığı şiirli ve söyievli biçime ilgi duydular. Bu nedenle Ballanche 19. yy’m ilk yarısındaki Fransız düşüncesinin gelişimine önemli katkıda bulunmuştur.
• YAPITLAR: Essai sur les institutions sociales dans leurs rapports avec les idees nouvelles, 1818, (“Toplumsal Kurumlarm Yeni Düşüncelerle İlişkileri Üzerine Denemeler”); Palingenesie sodale, 1827, (“Toplumsal Kurtuluş”); Dialogues du vieillard et du jeune homme, 1828, (“Yaşlı Adamla Genç Adamm Konuşmaları”).
• KAYNAKLAR: J.J. Ampere, Ballanche, 1887;C.Huit, La vıe et les oeuvres de Ballanche, 1904.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi